The Holy See
back up
Search
riga

KONGREGACJA NAUKI WIARY

ODPOWIEDZI NA PYTANIA
DOTYCZĄCE NIEKTÓRYCH ASPEKTÓW NAUKI O KOŚCIELE

 

Wprowadzenie

Sobór Watykański II swoim nauczaniem zawartym w Konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen gentium oraz w Dekretach o ekumenizmie (Unitatis redintegratio) i o Kościołach wschodnich (Orientalium Ecclesiarum), przyczynił się w sposób zasadniczy do odnowy eklezjologii katolickiej. Także kolejni Papieże udzielali w tej dziedzinie wyjaśnień i wskazówek praktycznych: Paweł VI w Encyklice Ecclesiam suam (1964) i Jan Paweł II w Encyklice Ut unum sint (1995).

Późniejsza refleksja teologów, mająca na celu lepsze zilustrowanie różnych aspektów eklezjologii, przyczyniła się do rozkwitu bogatej literatury w tej dziedzinie. Tematyka eklezjologiczna ukazała, bowiem, wiele możliwości rozwoju, choć czasem wymagała uściśleń i napomnień, jakim dano wyraz w Deklaracji Mysterium Ecclesiae (1973), w Liście do Biskupów Kościoła Katolickiego Communionis notio (1992) i w Deklaracji Dominus Iesus (2000) –opublikowanych przez Kongregację Nauki Wiary.

Szeroki zasięg problematyki i nowość wielu kwestii wciąż interesuje i pobudza refleksję teologiczną, która oferując nowe przyczynki interpretacyjne – nie zawsze wolne od błędnych interpretacji, powoduje wątpliwości i niepewność, z których to właśnie niektóre zostały przedstawione Kongregacji Nauki Wiary. Dykasteria ta, w świetle całej nauki katolickiej o Kościele, pragnie dać odpowiedź na przedstawione wątpliwości, precyzując autentyczne znaczenie niektórych wyrażeń eklezjologicznych Magisterium Kościoła, które w dyskusji teologicznej mogłyby stać się źle zrozumiane.

ODPOWIEDZI NA PYTANIA

Pierwsze pytanie: Czy Sobór Watykański II zmienił dotychczasową naukę o Kościele?

Odpowiedź: Sobór Watykański II ani nie zamierzał zmieniać ani faktycznie nie zmienił tejże nauki, a jedynie rozwinął ją, pogłębił i szerzej wyłożył.

Ze szczególną wyrazistością zadeklarował to Jan XXIII na początku Soboru1. Paweł VI podjął tę deklarację2 i tak się wyraził w czasie ogłoszenia Konstytucji Lumen gentium: „Wydaje się Nam, iż najlepszym komentarzem, jaki możemy tutaj uczynić, będzie, gdy powiemy, że ogłoszenie to nic właściwie nie zmienia w dotychczasowej nauce. To, czego pragnie Chrystus, tego i my pragniemy. To, co było, pozostaje. To, czego Kościół nauczał przez całe wieki, to i my również nauczamy. Tyle tylko, że to, co dotąd było jedynie praktycznie przeżywane, obecnie zostało jasno wyrażone; to, co było niepewne, stało się jasne; to, nad czym przemyśliwano, co było dyskutowane i po części kontrowersyjne, otrzymało dzisiaj zadowalające sformułowanie"3. Biskupi wielokrotnie wyrażali tę samą intencję i wolę wcielania jej w życie4.

Drugie pytanie: Jak należy rozumieć stwierdzenie, według którego Kościół Chrystusowy trwa w (subsistit in) Kościele katolickim?

Odpowiedź: Chrystus „ustanowił na ziemi" jedyny Kościół i uczynił go jako „widzialne zrzeszenie i wspólnota duchowa"5, która od początku i na przestrzeni historii wciąż istnieje i będzie istnieć, i w której to jedynie pozostały i pozostaną wszystkie elementy ustanowione przez samego Chrystusa6. „To jest ten jedyny Kościół Chrystusowy, który wyznajemy w Symbolu wiary jako jeden, święty, katolicki i apostolski […]. Kościół ten, ustanowiony i zorganizowany na tym świecie jako społeczność, trwa w Kościele katolickim, rządzonym przez następcę Piotra oraz Biskupów pozostających z nim we wspólnocie"7.

W Konstytucji dogmatycznej Lumen gentium, n. 8, trwanie (subsistentia) to niezmienna historyczna ciągłość i obecność wszystkich elementów ustanowionych przez Chrystusa w Kościele katolickim8, w którym rzeczywiście trwa Kościół Chrystusa na tej ziemi.

Według doktryny katolickiej, można w prawdzie powiedzieć, że Kościół Chrystusowy jest obecny i działa w Kościołach i Wspólnotach kościelnych nie będących w pełnej komunii z Kościołem katolickim – dzięki elementom uświęcenia i prawdy, które są w nich obecne9; tym niemniej pojęcie „trwa (subsistit)" może być przypisane wyłącznie Kościołowi katolickiemu, ponieważ dotyczy jego charakteru jedyności, wyznawanego w Symbolu wiary (Wierzę w… „jeden" Kościół); i ten "jeden" Kościół trwa w Kościele katolickim10.

Trzecie pytanie: Dlaczego zostało użyte wyrażenie „trwa w (subsistit in)", a nie po prostu forma werbalna „jest"?

Odpowiedź: Użycie tego wyrażenia, które oznacza pełną identyczność Kościoła Chrystusowego z Kościołem katolickim, nie zmienia doktryny o Kościele, a swoją prawdziwą motywację znajduje w tym, że jaśniej wyraża fakt, iż poza jego organizmem znajdują się „liczne pierwiastki uświęcenia i prawdy", „które jako właściwe dary Kościoła Chrystusowego nakłaniają do jedności katolickiej"11.

„Dlatego Kościoły i Wspólnoty odłączone, choć w naszym przekonaniu podlegają brakom, wcale nie są pozbawione znaczenia i wagi w tajemnicy zbawienia. Duch Chrystusa nie wzbrania się przecież posługiwać nimi jako środkami zbawienia, których to moc pochodzi z samej pełni łaski i prawdy, powierzonej Kościołowi katolickiemu"12.

Czwarte pytanie: Dlaczego Sobór Watykański II przypisuje imię „Kościołów" Kościołom wschodnim odłączonym od pełnej komunii z Kościołem katolickim?

Odpowiedź: Sobór chciał pozostać przy tradycyjnym użyciu tej nazwy. „Skoro więc Kościoły te mimo odłączenia posiadają prawdziwe sakramenty, szczególnie zaś, na mocy sukcesji apostolskiej, Kapłaństwo i Eucharystię, dzięki którym są dotąd z nami złączone najściślejszym węzłem"13, zasługują na imię „Kościołów partykularnych czy lokalnych"14 i są nazywane Kościołami siostrzanymi katolickich Kościołów partykularnych15.

„Dlatego przez sprawowanie Eucharystii Pańskiej w tych poszczególnych Kościołach buduje się i rozrasta Kościół Boży"16. Ponieważ, jednak, komunia z Kościołem katolickim, którego widzialną Głową jest Biskup Rzymu i Następca Piotra, nie jest jakimś zewnętrznym uzupełnieniem Kościoła partykularnego, ale jednym z jego wewnętrznych elementów konstytutywnych, oznacza to, że sytuacja Kościoła partykularnego, w której pozostają te czcigodne Wspólnoty chrześcijańskie, naznaczona jest – niemniej – brakiem17.

Z drugiej strony pełnia powszechności Kościoła, rządzonego przez Następcę Piotra i Biskupów w komunii z nim, z powodu podziału chrześcijan, natrafia na przeszkodę w jej pełnym urzeczywistnianiu się w historii18.

Piąte pytanie: Dlaczego dokumenty Soboru i późniejsze wypowiedzi Magisterium Kościoła nie przypisują tytułu „Kościoła" Wspólnotom chrześcijańskim powstałym w wyniku Reformy XVI wieku?

Odpowiedź: Dlatego, że, według doktryny katolickiej, te Wspólnoty nie posiadają sukcesji apostolskiej w sakramencie Święceń, przez co brakuje im koniecznego elementu konstytutywnego do bycia Kościołem. Wspomniane Wspólnoty kościelne, które, szczególnie ze względu na brak kapłaństwa sakramentalnego, nie zachowały właściwej i integralnej rzeczywistości Misterium euchrystycznego19, według nauki katolickiej nie mogą być nazywane „Kościołami" we właściwym tego słowa znaczeniu20.

Jego Świątobliwość Benedykt XVI, w czasie Audiencji udzielonej niżej podpisanemu Kardynałowi Prefektowi Kongregacji Nauki Wiary, zatwierdził i uprawomocnił te Odpowiedzi, uchwalone na zebraniu plenarnym Kongregacji oraz polecił je opublikować.

Rzym, w siedzibie Kongregacji Nauki Wiary, 29 czerwca 2007 r., w Uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła.

William Kardynał Levada
Prefekt

Angelo Amato, S.D.B.
Arcybiskup tytularny Sila

Sekretarz


1 JAN XXIII, Przemówienie z 11 października 1962: „…Sobór…chce przekazać doktrynę katolicką czystą i nieskażoną, bez zabarwień i przeinaczeń…". „Ale w dzisiejszej sytuacji naszą powinnością jest to aby doktryna chrześcijańska była w całości i przez wszystkich przyjęta przez odnowione, pogodne i spokojne przylgnięcie do niej…"; „koniecznym jest by duch chrześcijański, katolicki i apostolski całego świata otrzymał nowego bodźca, by nauka Kościoła była znana w sposób pełny i dogłębny…"; „tę pewną i niezmienną doktrynę, która musi być wiernie zachowywana, należy pogłębiać i przedstawiać w sposób odpowiadający potrzebom naszych czasów. Czym innym bowiem jest sam depozyt wiary (depositum fidei), to znaczy prawdy zawarte w naszej czcigodnej doktrynie, a czym innym jest forma w jakiej prawdy te są przedstawiane, pod warunkiem jednak, że zachowują ten sam sens i znaczenie": AAS 54 (1962) 791-792.

2 Por. PAWEŁ VI, Przemówienie z 29 września 1963: AAS 55 (1963) 847-852.

3 PAWEŁ VI, Przemówienie z 21 listopada 1964: AAS 56 (1964) 1009-1010.

4 Sobór pragnął wyrazić identyczność Kościoła Chrystusowego z Kościołem katolickim, czemu daje się wyraz w dyskusjach nad Dekretem Unitatis redintegratio. Schemat Dekretu był przedłożony w Auli soborowej 23 września 1964 wraz z Relatio (Act Syn III/II 296-344). Na propozycje przesłane przez Biskupów w następnych miesiącach Sekretariat Jedności Chrześcijan odpowiedział 10 listopada 1964 (Act Syn III/VII 11-49). Z tej Expensio modorum przywołać należy cztery fragmenty dotyczące pierwszej odpowiedzi.

A) [In Nr. 1 (Proemium) Schema Decreti: Act Syn III/II 296, 3-6]

Pag. 5, lin. 3-6: Videtur etiam Ecclesiam catholicam inter illas Communiones comprehendi, quod falsum esset.

R(espondetur): Hic tantum factum, prout ab omnibus conspicitur, describendum est. Postea clare affirmatur solam Ecclesiam catholicam esse veram Ecclesiam Christi" (Act Syn III/VII 12).

B) [In Caput I in genere: Act Syn III/II 297-301]

4 - Expressius dicatur unam solam esse veram Ecclesiam Christi; hanc esse Catholicam Apostolicam Romanam; omnes debere inquirere, ut eam cognoscant et ingrediantur ad salutem obtinendam...

R(espondetur): In toto textu sufficienter effertur, quod postulatur. Ex altera parte non est tacendum etiam in alliis communitatibus christianis inveniri veritates revelatas et elementa ecclesialia" (Act Syn III/VII 15). Por. tam¿e punkt 5.

C) [In Caput I in genere: Act Syn III/II 296s.]

5 - Clarius dicendum esset veram Ecclesiam esse solam Ecclesiam catholicam romanam...

R(espondetur): Textus supponit doctrinam in constitutione ‘De Ecclesia’ expositam, ut pag. 5, lin. 24-25 affirmatur" (Act Syn III/VII 15). Wynika stąd, że komisja, która miała na celu ocenę poprawek do Dekretu Unitatis redintegratio wyraża jasno identyczność Kościoła Chrystusowego z Kościołem katolickim i jego jedyność, dostrzegając, że nauka ta bazuje na doktrynie wyłożonej w Konstytucji dogmatycznej Lumen gentium.

D) [In Nr. 2 Schema Decreti: Act Syn III/II 297s.]

Pag. 6, lin. 1-24: Clarius exprimatur unicitas Ecclesiae. Non sufficit inculcare, ut in textu fit, unitatem Ecclesiae.

R(espondetur): a) Ex toto textu clare apparet identificatio Ecclesiae Christi cum Ecclesia catholica, quamvis, ut oportet, efferantur elementa ecclesialia aliarum communitatum".

Pag. 7, lin. 5: Ecclesia a successoribus Apostolorum cum Petri successore capite gubernata (cf. novum textum ad pag. 6, lin. 33-34) explicite dicitur ‘unicus Dei grex’ et lin. 13 ‘una et unica Dei Ecclesia’" (Act Syn III/VII).

Oba przytoczone wyrażenia znajdują się w Dekrecie Unitatis redintegratio 2.5 i 3.1.

5 Por. SOBÓR WATYKAŃSKI II, Konstytucja dogmatyczna Lumen gentium, 8.1.

6 Por. SOBÓR WATYKAŃSKI II, Dekret Unitatis redintegratio, 3.2; 3.4; 3.5; 4.6.

7 SOBÓR WATYKAŃSKI II, Konstytucja dogmatyczna Lumen gentium, 8.2.

9 Por. JAN PAWEŁ II, Encyklika Ut unum sint, 11.3: AAS 87 (1995-II) 928.

10 Por. SOBÓR WATYKAŃSKI II, Konstytucja dogmatyczna Lumen gentium, 8.2.

11 SOBÓR WATYKAŃSKI II, Konstytucja dogmatyczna Lumen gentium, 8.2.

12 SOBÓR WATYKAŃSKI II, Dekret Unitatis redintegratio, 3.4.

13 SOBÓR WATYKAŃSKI II, Dekret Unitatis redintegratio, 15.3; por. KONGREGACJA NAUKI WIARY, List Communionis notio, 17.2: AAS 85 (1993-II) 848.

14 SOBÓR WATYKAŃSKI II, Dekret Unitatis redintegratio, 14.1.

15 Por. SOBÓR WATYKAŃSKI II, Dekret Unitatis redintegratio, 14.1; JAN PAWEŁ II, Encyklika Ut unum sint, 56n.: AAS 87 (1995-II) 954n..

16 SOBÓR WATYKAŃSKI II, Dekret Unitatis redintegratio, 15.1.

17 Por. KONGREGACJA NAUKI WIARY, List Communionis notio, 17.3: AAS 85 (1993-II) 849.

19 Por. SOBÓR WATYKAŃSKI II, Dekret Unitatis redintegratio, 22.3.

    

20 Por. KONGREGACJA NAUKI WIARY, Deklaracja Dominus Iesus, 17.2: AAS 92 (2000-II) 758

18 Por. tamże.

8 Por. KONGREGACJA NAUKI WIARY, Deklaracja Mysterium Ecclesiae, 1.1: AAS 65 (1973) 397; Deklaracja Dominus Iesus, 16.3: AAS 92 (2000-II) 757-758; Notyfikacja o książce Ojca Leonarda Boffa, O.F.M., Chiesa: carisma e potere [Kościół: charyzmat i władza]": AAS 77 (1985-II) 758-759.

top