|
|
|
|
|
|
|||
|
|||
|
LATINITAS ETHICI CHARACTERES HODIERNI Tyrtamus ille, quem ob miram eloquentiae suavitatem merito Aristoteles Theophrastum cognominavit, varia morum ingeniorumque genera perspicua repraesentatione delineavit. Laetitiae simulatríx Difficillimum cum femina ista colloqui erit: ex eius ore tibi pendere tantum licebit. Amicorum enim media intercidere verba non verecundatur, cum aliena ei minime cordi sint negotia. Nihil pensi habet quin improbe oscitet, quo manifestius pateat quantum ipsi afferant taedium familiares suos singillatim casus enarrantes. Subirata autem excandescit indignatione, si quis parum intentas ei diutius garrienti praebeat aures. Desultor factionum Bonorum aequandorum fautor quondam ardentissimus, liberi nunc se mercatus praeconem et scribendo et loquendo superbiter praebet. Opiniones tam radicitus mutatas exprobranti, hodiernum rerum statum, continuis novitatibus obnoxium, quandam quoque morum cogitationumque exigere volubilitatem superciliosus respondet. Qui annos triginta vel quadraginta natus ne pigerrimum quidem operarium sive officialem missum facere praepositis licere arbitrabatur, nunc fere quinquagenarius hanc praedicat instituendam esse consuetudinem, ut omnes stipendiarii ne loco demoveantur identidem timeant: ea una enim condicione quaestuosam posse in opificinis ac ministerialibus sedibus augeri efficacitatem. Qui adulescens, vel iuvenis, vel iuventutem egressus in eos latrare solitus erat, in quos vel tenuissima fascium restituendorum suspicio caderet, idem nunc, homo tandem factus maturus, fascalis regiminis heredes pro sociis in re publica regenda administrandaque nulla mordente conscientia accipit. Saevarum quondam Europae orientalis dominationum amicus, quarum cives Christianam prohibebantur profiteri religionem, nullam nunc praetermittit opportunitatem, quin in Catholicae Ecclesiae antistites vel nimium ostentet putidulumque obsequium. Qui praesidem in scholis temporario officio professorum quotannis collegio eligendum professor censebat, nunc, ad rectoris munus dignitatemque provectus, legi plaudit novellae, qua et vicarii electio praesidi uni permittitur. Qui in publicae securitatis custodes saxa lapidesque tumultuans iuvenculus coniecerat, armatis nunc toto corde assentitur vigilibus hodiernas cruenta coërcitione seditiones opprimentibus. Qui erraticis misceri consueverat capillatis iuvenibus cithara inscite canentibus, comptis atque exornatis nunc familiariter utitur argentariis operumque conductoribus; qui cuncta se supervacanea contemptim neglegere gloriabatur, immodicam nunc nummorum profundit vim, ut exquisitissima recentissimaque technicarum artium inventa primus ex amicis collegisque ipse adquirat. In eadem legibus ferendis curia sextum decimum iam annum imperturbatus sedet, cum a popularibus ad optimates tempore opportuno defecerit. Urbana se gerit cum illis comitate, quibus olim pugnaciter erat adversatus; implacabile autem in eos concepisse odium videtur, quos iuvenalium ardorum comparticipes habuerat, nunc publicas quasi pestes perniciesque detestatur. Iure, lector, requiras nonne aliqua saltem, quantulacumque est, constantiae portiuncula penes istum vexilli mutatorem reperiri possit. In una, et ea haud levis quidem momenti, re sibi semper constitit: quod ulli se errori obnoxium esse negavit, et negat, et in posterum negabit. Vacui aversatrix Philosophicas indagines, etsi primoribus tantum labris attigit, haud facile discernas utrum magis metuat an spernat. Qua de causa mundus sit creatus, quorsum humana spectet vita, qualia post mortem fata hominibus destinata reserventur: huiuscemodi quaestionibus, cum nullam ei admittere videantur enodationem, nullum relinquendum esse locum censet. Idcirco femina ista in frivola futtiliaque negotia continenter mergitur, ne gravia et arcana vitae aenigmata per actuosae nugacitatis intervalla considerare interdum cogatur. Consimili horret fastidio praeteritos iuventutis casus recordari, cum de irritis conatibus vel de exspectationibus deceptis plerumque agatur. Ne futura quidem prospicere sustinet, cotidiano, quem sibi elegit, pigro tenore contenta. Inanes fingit occupationes, solidus quibus dies quodammodo distringatur: nova indesinenter discit exoticarum saltationum genera, immobilem propellendo birotam aquaticam crura roborat pinguedinemque tenuat, scite latrunculis periteque ludit, cuivis oblectatorio coetui alacrior ascribitur, nulli non adest pictarum tabularum expositarum inaugurationi, perraro a lascivorum abest mimorum exhibitionibus. Pedilusoriae quoque facta est nuperrime turmae fautrix, cuius vel remotissimas sequitur peregrinationes: pudoris omnino oblitam esse illam procul dubio rearis, si dilectos athletas elata voce hortantem audias ut adversariorum femora frangant poplitesque. Nihil de stolidissimis prorsus ignorat televisificis emissionibus, ne collegarum amicorumque sermocinationibus excludatur; hebdomadales assidue legit libellos coloratos, quo de mimularum cantricumque vicissitudinibus mature certior fiat. Coquinaria se simulat dexteritate praeditam esse, ut complures alternis saltem vesperis convivas ad cenam vocandi detur facultas: quae vero epulae malitiosis calumniosisque de absente rumusculis farciuntur. Ne sola secum umquam ipsa maneat, blaterones aequo patitur animo eosdem pluries narrare casus suetos: ne provecta quidem aetate arcetur matertera, quae sescenties iam coram nepte milliesve commemoravit, quibus de causis Arabico ne nuberet regulo vicenaria olim recusavisset. Nunc vero probabilissimum cogitabundae anxiferaeque solitudinis remedium istiusmodi praesto est femellae: non infans enim crepitacillis aeque statunculisve laetatur, quam imo gaudet muliercula pectore fabrilibus mobile telephonium manibus tractando. Libentius a prole, si qua esset, separari sese quam a novissimo toleraret instrumento, quod trecenties in die adhibet parvos mittendo vel accipiendo nuntios, adeo ut cum illa per semihoram iam colloqui coram non liceat, quin telephonium, quod in sacculo tenet, ter quaterve tinniat. Homo oeconomicus Primo mane acta diurna quod ad patrata scelera, ad gymnica certamina, ad scaenica spectacula pertinet neglegenter volvit, paginas vero nummariis mercatoriisque negotiis dicatas perattenta pluries curiositate lectitat. Cum nihil antiquius habeat quam ut pecunias, tot per lustra cumulatas, fructifera ratione collocet, peritissimum quemque consulit mensarium, a quo lucrosissima pro tempestate syngrapha privilegiaria ipsi revelatione indicetur: quod quidem, ut par est, consilium quinquagenis aliis insimul bucconibus idem negotiator dispensat. Filiolis oscula blanditiasque negare suetus, neque ullum una degendum concedere tempus, hebdomadalem proli libentissime dat mercedulam, albo quaternione addito, in quo impensorum et acceptorum nummulorum semper ratio constet. Si homo iste, celebrem pinacothecam ingressus, miras aspicit tabulas parietibus infixas, non quibus sint ab artificibus pictae, non qua aetate, non qua pingendi methodo, sed quanti veneant expositorem ilico rogat. 'Hominem oeconomicum' illum appellavimus; verum omnem exuisse humanitatem inanimi instar automati videtur. Si magna autoraedis conficiendis officina operariorum nimietate laborat, mercennarios iustum necessariumque numerum excedentes in scholarum custodes vel in aegrotorum administros convertendos praedicat, quos, si fors ferat, sedem mutare et in longinquas migrare regiones oporteat, ne publicum, quod invocatur, pecuniarium subsidium gratuito donatum infructuosum exsistat: quasi de neurospastis filo agitandis agatur, vel de orbiculis lusoriis in latruncularia tabula movendis, non de hominibus quos natali solo et affectus et recordationes merito coniunctos detineant. Stipem Catholicae Ecclesiae laetiore largitur animo, ex quo tempore sanctum est ut quinta fere collatae pecuniae pars per fiscum donantibus restitueretur. Vaga quoque liberaque somniantis mens nil nisi tributarias dispensationes aut impensarum redituumque computationem fingere sibi valet. Hoc uno inexplebili excruciatur desiderio, quod aetate iam provectior est, quam ut scholas nullum movendo risum denuo frequentet: non quod altiora addiscendi cupiditate flagret, sed quia ista invaluit percrebruitque consuetudo, ut sedulis discipulis 'credita' scholastica assignarentur, pravis indoctisque 'debita' imputarentur. Peregrinator perpetuus Nihil homine isto requietis impatienti perniciosius in orbe terrarum procul dubio reperias. Parum eius interest utrum montana, an marina, an agrestia petat hospitiola, domestica dummodo ne captivitate diutius constringatur. Intercluso sibi spiritu perire ipse videtur, si duas consumpsit integras molestos intra parietes septimanas. Autoraeda crebrius, ferrata via rarius, calceatis nonnumquam pedibus utitur, prout locus, quo tendit, postulat; nec tamen navigia vel aëronaves dedignatur, si remotiores constituit visere regiones. In ceteris, nullo excepto, vitae negotiis illiberaliter sordidus, quod ad itinera pertinet sumptibus minime parcit: qui corruptis vesci dapibus, qui vestimentis indui usu attritis aequo animo sustinet, procuratores peregrinationum ingenti locupletare impendio iste consuevit. Iniuriarum incommodorumque intolerantissimus, adeo ut operarios augendi gratia stipendii viam occludentes citato de industria autocineto afflictet prosternatque, hamaxostichi moram retardationemque vel vidulos in aëroportu amissos mira patitur tranquillitate, quasi de fatali tributo agatur itinerariae necessitati impendendo. Nec loca tantum invisere cupit naturae amoenitate vel monumentorum magnificentia celebria: in squalentia saepius oppidula contendit incolis iam dudum vacuefacta, in quibus decrepiti senes ad migrandum parum idonei uni commorantur. Quid in ruinosis vicis erraticus vagabundusque homo requirat cognoscere vin, curiose lector? Ligneam parvo sese empturum esse pulverulentam sperat arcam, in angusta cella derelictam, pretiosam cuius vetustatem imaginariam gloriabundus coram hospitibus postmodo iactet. Neque ulla vero botellorum, vel tomaculorum, vel fragorum, vel cerasorum apparatur in vicinitate expositio, cui ipse participi studio non intersit. Nunc demum, ministeriale munus perosus, rude donari impatientissime gestit: non ut diu neglectas recolat amicitias, non ut clarissimorum carmina poëtarum relegat, verum ut nomadum habitus moresque firmo immutabilique consilio sumat. Avitis immo aedibus venditis, autocineticam empturus est domunculam, cuius beneficio nullis iam impediatur obstaculis quin, aestivo fervore aut hiemali gelu saeviente, quoquoversus ipse vehatur. Saeculi obtrectator Melius, istius hominis sententia, prisci silvicolae illi ac beatius in specubus vixerunt, quam delicati homulli hodierni in aedibus quavis commoditate instructis; nec tarnen idcirco armario frigidario1 vel instrumento calorifico radiatorio2 ipse caret, incohibili immo ira excandescit, si temporario vitio usus interrumpitur. Parcos frugique antiquorum parvo contentorum populorum mores summis extollit laudibus, praeclara modestiae atque abstinentiae exempla elatis commemorans verbis; sed si suburbanam eius ingressus sis villam, nulla ibi austerae deprehendas paupertatis vestigia. Optime moratas verecundasque desiderat Quiritium uxores, praecipua quarum laus domi manere lanamque facere fuerat, et malorum omnium fontem atque originem exstitisse queritur, quod liberis probe educandis operam dare iam pridem femellae destiterint: at pinguia, quae causidica coniunx lucratur, emolumenta familiari haud mediocriter prodesse rei aequo animo patitur. Recte prudenterque severos praeteritorum saeculorum patres egisse opinatur, qui filiorum neglegentiam rusticitatemque verberibus castigare soliti erant: at cicarones suos impunitos semper dimittit, immo ipsorum malefacta ridicula quasi ac iucunda in bonam haud raro accipit partem. Grato meminit animo puerum in viis se plateisque paene desertis cum aequalibus pila ludere, cum nullum instaret periculum ne velocior subito autoraeda superveniret: at bina homo iste et eius uxor possident adhibentque autocineta. Adulescentiam suam libris deditam telehorasisque3 expertem maximi fuisse momenti asserit ad mentis ingeniique aciem acuendam, et liberis vitio vertit suis quod dies solidi in computatro tractando consumpti vocabulorum thesaurum pauperiorem sensim ieiunioremque faciant: at prudenti mavult praeterire silentio quod viginti fere transacti sunt anni, ex quo ultimam ipse scriptam dissertationem seu narratiunculam evolvit. Culpae aetati nostrae ascribit, quod impia incredulitate gliscente sacrae coli caerimoniae sunt desitae: verum Nataliciis tantum Paschalibusque sollemnitatibus paroeciae limen suae ille ingreditur. Laudibus pristina effert tempora, quibus avi aviaeque in una eademque cum filiis domo senescebant ac nepotibus: at ambo parentes eius in hospitio, et eo parum decoro, supremum diem obierunt. Ut paucis absolvam, cuncta modernae aetatis inventa asperrime homo iste reprehendit eademque tenacissime usurpat. Femina maribus aequiperata Triumphi ac tropaei loco habet quod mulieres a nullo tandem virili officio excluduntur. Dignitatis accessionem et incrementum tam vehementi exoptat cupiditate, ut totam se dedat negotiis, superiores proxima quaque occasione impudenter supplantatura. Alias eodem tendentes femellas suspicaci arcet timore, malignos de iis rumores confingendo interdum ac serendo. Nemini umquam fidit, nec quisquam praesto est, quocum secreta communicet: continuatam dimicationem eius vitam recte definias. Per anxiferae negotiositatis intervalla pugilatu relaxatur, aut fluviales parva cymbula periclitatur descensiones. Validiores liquores e Scotorum vel Sarmaticorum terris invectos plus aequo sorbilat, nec minore obstinatione nicotiano vatio indulget. Scurrilia obscenaque vocabula in cotidianis expromit sermocinationibus, nec probra in Dei ministros maledictaque conicere verecundatur. Inconsiderata incautaque autoraedarum rectrix, innumerarum iam causa fuit viariarum calamitatum, et suae et aliorum minime parcens incolumitati. Sonorum aures obtundentium et incompositarum saltationum studiosissima, e tabernis discothecariis4 nocte intempesta exsurdata paene domum revertitur atque inebriata. Torosum, a quo sit attracta, masculum pudoris omnino expers prior adit temptatque; bene moratum, si quem adhuc ingravescens morum depravatio reliquum in terris fecit, verecundumque iuvenem, qui honesta nuptias contrahendi proposita conceperit idemque patefecerit, fastidienti supercilio e conspectu discedere suo iubet, contumeliosam interdum ludificationem recusationi addens. Seductorum marium, aeque ac victoriarum Olympicarum athleta, rationem iactabunda subducere consuevit. Parentibus (si tantis a filia molestiis allatis superstites evadere) nihil debere se arbitratur, omnia autem sibi a genitoribus esse donanda: quidni enim veniam laboriosa ii expiatione exposcant, qui fortuito impraemeditatoque coitu in vitae tribulationes gnatam ex nihilo protruserunt? Si matrimonium tandem aliquando dedignari desiit, optime nummatum, cui nubat, eligit virum, menstruam nimirum ingentem paciscens pensionem, quam separatae uxori, si divortium forte intervenerit, sit soluturus maritus. Consuetudo olim erat ut, vespere quem sacra secutura erant nuptialia, caelibatui una cum amicis iocoso strepitu sponsus valediceret: ne in ista quidem arena inferiores evadere modernae mulierculae sustinuerunt. Nolite igitur, humanissimi lectores, admirari, si emancipatam, de qua loquimur, femellam nubilem statum relicturam in sordida fumosaque offenderitis caupona, dum lacertosos sui ipsorum nudatores aliis maenadibus commixta cupide intuetur vel (dictu audituque pudenda!) libidinose mulcet palpatque. Marito demum infantium procreationem cupienti, hoc proterva oris duritie respondet: "recte, si mares, non feminae, praegnantes fierent!" Amissae iuventutis restauratrix Triginta natam se esse annos quartum iam lustrum imperturbata peierat. Tempus irreparabili fuga procedens omnimodis femina ista sistere conatur. Albescentes capillos nigra fuscat tinctura; laxae cutis reductione5 rugas amoturam sese esse sperat; chirurgicam adipis asportationem6 pluries iam subiit. Inserticiis varii coloris lentibus7 utitur, ut subalbidi oculi lippi caesii modo, modo caerulei videantur. Labra siliceo glutine tumefacta oris quasi decus gloriabunda ostentat. Manuum pedumque curatorem octavo quoque die adeundo locupletat. Nulla est Indica vel Sinensis fricatio, quam in civitate sua prima omnium non sit muliercularum experta. Quo tardiore anilitas gressu appropinquet, saltatoriam aegritudinis curationem8 periti ductu palaestrici magistri alacrior exercet. Vestimentis in publicum induta prodire consuevit, quae sedecim annorum puellam magis proprie deceant. Tunicis intimis pupularum more caret, pituitae ac rheumaticorum morborum pericula non flocci faciens. Nuptialem occultat anulum, pro certo habens pusiolam se maritali hauddum capistro obnoxiam existimatum iri, non vetulam virginem monachali solitudine deflorescentem. Densa assectatorum corona stipari sese gaudet, non quod adulterini aestuet commercii cupidine, sed quia suam pelliciendi vim nondum evanuisse novis identidem confirmari argumentis exoptat. Cum filia amicali se gerit comitate, iusta in perpetuum severitate repudiata; soror, potius quam mater, et esse et videri studet; iuvenilem loquendi usurpat rationem; puellarum nulla etsi invitatione accepta immiscetur gregiculis; familiarius, quam decet, cum filiolae agit amasiunculis, adeo ut cum gnata de eodem certare masculo extraneis inscia videatur: qua ex perniciosa partium confusione fit ut nec pro amica fidenter recipiatur, nec mater utpote peramanter diligatur, nec quasi educatrix emendatrixque colatur ac timeatur. Vesanus iste furor, qua instincta alia, ac reapse est, conspici et iudicari vult, placidam ex huiuscemodi mulieris mente tranquillitatem funditus exstirpavit. Quando constantem sit recuperatura serenitatem forsan requiras? Cum sibi et aliis mentiri desierit, et manifestam provectae aetatis suae evidentiam aequo pati animo didicerit. Puer filiusque perpetuus Tertium et tricesimum agens annum, studia apud Universitatem nondum perfecit, cum a medicina ad iurisprudentiam, a legum codicibus ad philosophiam pluma levior defecisset; nunc vero, Aristotelicis Cartesianisque disputationibus deditus, quicquam esse causae negat, cur festinantius properet: qui enim eiusmodi sit laureae diplomate decoratus, haud facile eum apud publicum vel privatum lyceum stipendia esse meriturum. Patris sermunculos tardiorem ipsius neglegentiam reprehendentis non nauci habet; neque intentiores vero maternis praebet lamentationibus aures. Nullo cohibetur pudore, quin sexagenariae genitrici subuculas ac subligaria lavanda mandet complanandaque; utque sibi aliae, ac parentibus minorique natu fraterculo, dapes coquantur et apponantur arroganter postulat. Circiter meridiem, ut praeclarum Aristophanis locum9 contextui nostro adaptemus, quinque obvolutus stragulis beate immemor pedit, nec mirum: concubia enim nocte ab aleatorum, quos frequentare consuevit, circulis domum revertit. Matri nepotulum vel nepticulam desideranti, et in quinquagenario procreandi vim inesse masculo oscitanter respondet; patri translaticium legitimumque matrimonium suadenti, paucissimas iam exsistere in orbe terrarum obicit puellas, quae bene morato nubendi viro cupiditate flagrent. Ceterum, quem nulla familiae constituendae cura premit, cur paternas iste relinquat aedes, ubi genio indulgere suo nullo interpellante omnimodis ipse sinatur? Eo enim morigerae descendunt indulgentiae parentes, ut, si cum temporaria amasiuncula domesticos intra parietes concumbere filius gestiat, aut in suburbanam villulam calorificis tubis carentem commigret, aut in sua ipsorum domo maneat, fictas Asiatici cubicularii et Sarmaticae coquae personas suscipiant. Longam improbus homuncio vitam ea una de causa genitoribus ominatur, ut annuis munere solutorum beneficiis satis laute sustentari ipse pergat.
Homo technologicus Mentis quasi corporisque paralyticum recta hominem istum definitione notaveris. Qualem sine modernis technicae artis inventis degere progenitores potuerint vitam, incredulus secum ipse quaerit. Neque immerito: nullum iam enim sine artificiosi apparatus auxilio officium exsequi ipse valet nec ministerium. Si calculatoriam oblitus est secum ferre machinulam, sex septies moltiplicare nequit; si rubricatus ei praesto non est libellus alphabeticum continens familiarium amicorumque indicem, numerum matris suae telephonicum cum consobrini vel fabri tignarii numero perperam confundit; si anabathri10 forte interruptus est usus, domi donec cellulae efficacitas scansoriae restituatur remanere cogitur, cum ad tertium, ubi habitat, pedibus ascendere tabulatum non audeat, timens ne subita virium defectione spiritus intercludatur. Etiamsi breve sit spatium conficiendum, autoraeda uti consuevit: id unum queritur, quod praegrandia emporia11 aut theatra cinematographica autocineto ingredi non licet. Electronicum gaudet tabellarium institutum esse cursum, quia laboriosus esse putabat epistulam in viales deponere thecas. Quid vero per computatrum communicare possit, nisi vacuum mentis animique sui inane, hoc nemini patet. Prodigiosas artis medicae novitates inhiat idemque metuit: nulla est enim diagnostica indago, quam alacri impatientia non subeat; tantum abest autem ut serenifero machinarum responso tranquilletur, ut diligentioris contra investigationis apparatum experiri gestiat. Medicum auriculari adhuc tactilive exploratione contentum contemptim superciliosus fastidit. Diem fervida anxietate exspectat, quo alienum cor, vel iecur, vel aliud quodvis corporis membrum sibi, si fors ferat, transplantandum anticipata praeoccupare emptione legibus concedatur. Orestes Carbonero 1 Italice = frigorifero; cfr Lexicon Recentis Latinitatis I p. 239. 2 Italice = radiatore; cfr Lexicon Recentis Latinitatis II p. 159. 3 telehorasis = televisione; cfr Lexicon Recentis Latinitatis II p. 241 4 Italice discoteca; cfr Lexicon Recentis Latinitatis I p. 237. 5 laxae cutis reductio = Italice (vel potius anglice) lifting. 6 chirurgica adipis asportatio = Italice liposuzione. 7 lens inserticia = lente a contatto; cfr Lexicon Recentis Latinitatis I p. 447. 8 saltatoria aegritιιdinis curatio = Italice danzaterapia. 9 Nubes, vv. 8-9. 10 Italice = ascensore; cfr Lexicon Recentis Latinitatis I p. 55 11 Italice = supermarket; cfr Lexicon Recentis Latinitatis II p. 234.
Tete pater cernit morientem, vulnera cruda Florindus Di Monaco
|
 |