The Holy See Search

back

riga

LATINITAS
Opus Fundatum in Civitate Vaticana 

 

QVINQVAGESIMA ANNIVERSARIA MEMORIA

 

      Feliciter factum est ut, mense Octobri anno MDCCCCLIII, Consilium Commentariis nostris Moderandis proposuerit, Summo Pontifice benignissime probante, annuum Latinitatis certamen, eo pertinens ut linguae Latinae studia amplioribus augerentur incrementis.
      Re vera, saltem tunc temporis, propositum fuit ut grex descendentium in certamen in duos ordines divideretur, quorum alter constitueretur docentibus ceterisque linguae Latinae peritis, alter vero adulescentibus altiorum scholarum alumnis. Facultas dabatur petitoribus condendi opus oratione soluta vel versibus astricta. Argumenta praecipua proponebantur, constantia novis argumentis numquam antea typis descriptis aut praemio in aliis litterarum certaminibus decoratis, omnino propriis ipsius auctoris neque ex alieno opere depromptis vel a vernacula lingua in Latinum sermonem conversis.
      Normae quaedam atque praecepta statuebantur, quibus petitores obsecundare tenebantur: dico de sententiola vel ficto nomine commentationi apposito, de tempore post quod non licebat mittere scriptum opus, deque ipso opere dilucide exarando machinula scriptoria.
      Eo ipso libello, in quo vulgata est indictio primi Certaminis Vaticani, Excellentissimus vir  Antonius Bacci commentarium edidit cui titulus:
De Leonis XIII Latinitate quinquagesimo exacto anno ab eius obitu; Abbas Iosephus Ricciotti posuit commentariolum sub titulo: Num sanctus Marcus Evangelium, quod ex eius nomine nuncupatur, Latine scripserit; clarus vir Aelius Pasoli egit De quibusdam Senecae locis corruptis aut difficilioribus atque doctissimus Honoratus Tescari foras dedit scriptum cui titulus: In interiore homine habitat veritas (1).
      Romae, a.d. XII Calendas Novembres, anno MDCCCCLIV, die satis in postmeridianum tempus inclinato, publice factus est conventus in auditorio quod est in Curia Riaria, ad praemia iis tribuenda qui victores a Certamine Vaticano discesserant. Auditorium, spectabili magnitudine, amplissimorum virorum concursu frequentatum apparuit: omnium primum obtinebant locum quinque Purpurati Patres, singularia vero et honorata loca proceres Consilii Commentariis edendis praepositi. Praecipua loca data sunt etiam iis qui victores nuntiandi erant ipsa in congressione.

      Ritus praemiorum tribuendorum initium a precibus Pro Pontifice suscepit, quas, inclinata suavique voce, coetus canentium, cui Dominicus Bartolucci moderabatur, distribute fudit.
      Tum orationem amplam sententiarum gravitate et verborum maiestate ex tempore habuit Ioannes Baptista Montini vir excellentissimus, qui tunc Consilio praeerat publicis Ecclesiae moderandis negotiis. Orator, cum linguam Latinam etiam nunc aptam ad audiendi loquendique commercium inter doctos universos dixisset,
Neque vero dubitari potest, inquit, quin Ecclesia sermone Latino usura sit in aevum. Lingua Latina enim, quam haud paucorum sermonum recentiorum parentem appellari licet, perquam accommodata ad Ecclesiae doctrinam apud Gentes explicandam sine controversia habetur (2). Atque postquam affirmavit se vehementer sperare fore ut ipsa lingua Latina magis magisque excoleretur, finem dicendi fecit.
       Ad dicendum deinde surrexit Hamletus Tondini, moderator commentariorum, vir omni doctrina eruditus, qui summatim rettulit de felici Certaminis successu, adeptam petitoribus victoriam est gratulatus, spemque habere se declaravit fore ut in eandem linguae Latinae palaestram in posterum vel frequentiores aemuli scriptores descenderent. Eos praeterea salvere iussit debitoque prosecutus est honore, qui Consilio Commentariis edendis praecipuam navant operam.
      Denique qui praemium sunt consecuti quique laude decorandi erant, suam acceperunt remunerationem ab Eminentissimo Cardinale Pizzardo.
      Quibus persolutis, Carolus Egger, ab actis Commentariorum, multa, eademque apta et finita, pronuntiavit: Non sine provido consilio contigit, inquit,
ut Latinitatis ignis excitaretur in Vaticano monte caliginosum saeculum luce sua collustrante: Augusto Summo Pontifice probante, coepti sunt in vulgus emitti Commentarii, qui Latinitas inscribuntur, quique brevissimo temporis spatio orbem terrarum fere universum pervaserunt (3).
      Quae cum dixisset, adulescentes, praesertim, in spem Ecclesiae succrescentes est hortatus ut ad Latinitatis studium vehementi amore incumberent, illius scilicet
imperialis linguae, quae vera non enuntiat sed sculpit, quae in edictis et in sententiis peculiari splendet gravitate, quae in Latina Ecclesia liturgico fruitur usu, quae denique Catholicae Ecclesiae est magni pretii vinculum (4).
      Sollemnitatibus finem dedit Pii XII nuntius telegraphicus a clarissimo Antonio Bacci redditus.
      Mense Iulio anni MCMLV nuntiatum est Certamen Vaticanum II, quod duos tantum post annos, VII scilicet Idus Maias anno MCMLVII ad rem est deductum. In Curiam Riariam, splendido florum luminumque ornatu decoram, virorum mulierumque coetus confluxere, in quibus homines excellentissimi honestissimique, quos non modo acre studium litterarum Latinarum permovebat atque incorrupta fides, quam pectoribus alebant, posse Romanorum linguam etiam nostra aetate magnas utilitates atque commoda afferre, sed etiam in eos admiratio, qui nulli labori parcentes, omnem industriam curamque in eo collocaverant, ut Romani ingenii monumenta atque sermonis maiestatem ipsi colerent, intellegerent, illustrarent aliisque proponerent. Fuit eorum suasio, nullam esse linguam sive ex antiquis sive ex recentioribus, quae ubertate et elegantia aptior esset sermone Latino ad commercia loquendi et audiendi inter doctos exercenda.
      In suggestu sublimi eoque purpureo tegmine strato, quasi in sede honoris, considebant ii qui palmam certaminis tulerant, in quibus oculi atque obtutus omnium figebantur, tamquam in viris egregiae eruditionis et spei.
      Ipso in conventus initio, chorus puerorum atque virorum, moderante Dominico Bartolucci, Pontificii chori Xystini magistro, canticum dulcisonum ad honorem Pii XII P.M. incohavit, iure quidem meritoque: nam, Eius liberalitate atque munificentia Commentarii Latinitas edi coepti sunt et Vaticanum Certamen propositum, magno cum litterarum Latinarum progressu atque incremento.
      Primus oratorum suggestum ascendit Cardinalis Iosephus Pizzardo, et sermone gravi dicere coepit quae Apostolica Sedes de Latinae linguae cultu et usu sive sacris alumnis sive ephebeorum moderatoribus edixisset, proficiscens ab apostolicis Litteris Singulari quidem, die XVII mensis Martii anno MDCCCLVI a Pontifice Summo Pio IX datis, usque ad recentiora documenta ipsius Summi Pontificis Pii XII, a quo lingua Latina aptissime est appellata imperialis, et sacerdotum gloria (5).
      Postquam Hamletus Tondini, per summum contionis silentium, sueta gravitate, de virili Ciceronis animo disputavit, ventum est ad praemia distribuenda. Victores et qui publice laudandi erant, prout uniuscuiusque nomen pronuntiabatur, assurgebant, festivo vultu subridebant atque capite humanissime inclinato salutabant. Quae omnia dum fiebant, plausu fremituque faventium consonabat aula omnis.
      Etiam ea tempestate abbas Carolus Egger, ab actis Commentariorum, luculentum habuit sermonem, ex quo sententias quasdam excerpere libet:
Commentariis ipsis, lingua Latina eaque una conscriptis, peculiaris est forma, qua a ceteris libellis huiusmodi omnino differunt et ob quam multis magnopere probantur: in iis enim non solum philologae pertractantur res, in quas aliorum commentariorum moderatores, patrio quidem sermone usos, infitiamur amplius quam nos inquirere; praeterea, quod levi momento non aestimamus, specimina politae ornataeque orationis Latinae, sive solutae sive astrictae versibus, praebentur, quae consuetudinem Latinitatis cultorum, qui ab humanitate appellantur, repetere videntur. Denique plurima verba nova proponuntur, quibus res, quas haec peperit aut induxit aetas quaeque hanc ob causam Romanis erant incognitae, Latine redduntur (6).
     
Ad rem adduci possunt narrationes, quae vere proprieque aetatis nostrae mores et consuetudines respiciunt. Ita, narrat A. Bacci: est ‘civis qui publici cursus diribitorium adit: epistulam, pittacio munitam, in adpositam capsellam demittit, ut eadem designatum in eius fronte iter agat. Deinde vero, chartulam accipit, in qua brevem nuntium citissime scribit, eamque telegraphii sedis praeposito concredit, qui, electrica vi usus, missile illud verbum ad absentes celeriter transcribat’ (7). ‘Alius vero, cum in celsissimis sedibus habitet, cumque ad summam contignationem conscendere debeat, iam non scalis utitur quae eum nimis defatigarent, sed in scansorium pegma ingreditur; eius ostiolum diligenter claudit; malleolum, in quo certus est sibique notus numerus insculptus, digito premit, atque laetus cernit pensilem illam cellulam rapido molimine scandere ibique tantummodo consistere ubi, aperto ostiolo, suae domus ianua obversatur oculis. Quam cum intraverit, si vacuus ac solutus a negotiis sit, prope scrinium undisonum assidet, illud electrica vi excitat,
eius epistomium opportuno modo volvit. Et ecce musicos concentus auscultat, gymnicorum certaminum vel ceterorum eventuum nuntiosÂ’ (8).
      Ex quo coepti sunt edi Commentarii nostri, sociorum sodaliumque nostrorum compositiones multa laetitia repleverunt lectorum animum et cor, acta et res aetatis hodiernae illustrando Romanorum sermone. Placuit, exempli gratia, narrare de viro qui, post defatigantem totius hebdomadis operam, villam petere cupit una cum uxore garrulisque filiis: eos tamen, non boum plaustrum, non equorum currus neque lectica a Numidiae servis subvecta vehit, sicut mos erat apud veteres Romanos, sed potius automatum privatum vel publicum, in quo ipse suique commode se collocant. Atque in rustica cauponula, cum acer saluberque aer cibi appetentiam exacuerit, iucunde comedit oblonga vermiculatae vel tubulatae pastae segmenta, rubro lycopersico caseoque pulverato condita.
      Nunc tamen ad propositam rem placet reverti.
      Octobri mense, anno MCMLVIII, tertium Certamen Vaticanum est nuntiatum, perfectum vero a.d. XV Kalendas Iunias, anno MCMLX. Sollemnis caeremonia, qua victoribus praemia erant tributa, de more habita est in Curia Riaria. Oecum amplum atque magnificum, quem opera udo illita illuminabant, magnificentiorem faciebant stragula atque peripetasmata ceteraque suppellex, quae omnia regio ornatu fere vestiebant. Candidi suavesque flores, sata et arbusta huc illuc disposita per scalarum gradus, quibus ad Curiam ipsam patet accessus nec non per atria interque columnas, videbantur amice invitare gratioremque locum facere omnibus qui consessui assisterent. Altisonae insuper tubae, aptis locis instructae, in praesentium aures oratorum voces ita derivabant, ut non modo clarissime ab omnibus facta verba perciperentur, verum etiam augerentur et amplificarentur.
      Quod si praesentium dignitatem atque auctoritatem mente consideres, fuit profecto coetus omnium honestissimus. Aderant enim decem S.R.E. Patres Cardinales, dignitate ac maiestate induti, ad quorum transitum omnes venerari et stupere tot egregios atque summi ordinis viros advenisse, qui essent negotiorum cumulo detenti.
      Quasi in principe Curiae loco rostrisque propiores, sedebant perillustres viri praepositi Consilio Commentariis quibus titulo Latinitas moderandis, iidemque illius certaminis iudices. Alta subsellia in oeco, eademque talia ut facile possent ab omnibus conspici, apparata erant iis qui e certamine superiores abierant: qui quidem praesentium oculos animosque in se convertebant, non solum qua Latinarum rerum studiosi, sed praesertim qua Vaticani Certaminis participes et victores.
      Sollemnis victorum nuncupatio initium habuit hora quasi sexta post meridiem, cum Antonius Bacci, vir Eminentissimus, olim Consilii Commentariis moderandis Praeses, universo plaudente coetu, in suggestu constitit, elegantissimoque sermone orationem habuit de litterarum Latinarum fortuna hac aetate: qua oratione, non modo de bello dixit, quod undique in Latinitatem inde a saeculo XVIII est illatum, verum etiam est hortatus omnes, maximeque qui de ordine sacerdotali essent, ut sua auctoritate et exemplo Romanorum sermonem, quem tanta dignitas et decus honestant, colerent, exercerent, posterorumque aetatibus tamquam aptissimum instrumentum traderent (9).
      Postquam vero Carolus Egger, gravi ac iusta oratione, de modis novandi verba Latina acute et erudite disseruit, in medium venerunt victores, diploma accepturi in quo, elegantissimis litteris Romanorum scripturae simillimis, eorum nomen erat inscriptum nec non disputationis titulus. Etiam nomisma aureum vel argenteum vel donum nummarium, prout res ferebat, sunt donata.
      Vix unus intercesserat annus, cum nova intructa est congressio. Nam a. d. XVIII Calendas Maias, anno MCMLXI, in Curiam Riariam Quirites sunt vocati ut eos viderent amplissimis praemiis ornatos, qui Certaminis Vaticani IV victores discesserant.
      Sex erant proposita certaminis praemia, tria pro iis qui prosa oratione certaverant, tria vero pro poetis. Novum quiddam factum est in historia certaminis: Iosephus Morabito, ex ordine poetarum, et primo ornatus est praemio simulque altero ex aequo.
      Celeberrimum et honestissimum conventum frequentaverunt quinque Patres Cardinales nec non plures excellentissimi viri cum ecclesiastica tum civili auctoritate praediti. Plurimi factus est nuntius telegraphicus quem Ioannes XXIII Pont. Max. per S.R.E. Cardinalem Dominicum Tardini lectissino coetui dari iussit, cuiusque placet referre verba:
Augustus Pontifex, admodum delectatus quod Riariae Curiae in oeco maximo, nobilis Vaticani Certaminis palmas assecutis praemia attribuuntur, suas adhibet laudes iis qui diligenter et perite huiusmodi instruxerunt Certamen, atque plurimum cupiens, ut id ad Latinitatis flammam alendam propagandamque magnopere conferat et in hac liberalium studiorum palaestra, numero et virtute valida, egregiae spei ingenia excitet, victorum manipulo et universis, qui amplissimo consessui intersunt, Apostolicam Benedictionem peramanter impertit (10).
     
Cantorum Romanorum chorus dulcisonis cantibus explevit congressionem.
      Eodem die, quo in magno oeco Curiae Riariae Certaminis Vaticani IV victores renuntiati ac praemio sunt donati, luculentam amplissimamque habuit orationem clarissimus vir Iosephus Del Ton. De sancto Hieronymo Ecclesiae patre egit, deque eius Latine scribendi genere: scripsit ille, prout ea tempora ferebant, eleganter, erudite et Latine. Declaravit orator: ‘Cum Latinis litteris aliquis se dederit, si cito facili vena vult in scribendo potiri, si cum perspicua elegantia, acute et expresse Latino cupit uti sermone, Hieronymi scripta adsidua vertat manuÂ’ (11).
      Vaticanum Certamen quintum linguae Latinae cultoribus ubicumque terrarum propositum est Calendis Aprilibus anno MDCCCCLXI. Hoc anno permulta pervenerunt opuscula ab iudicibus ponenda sub trutina, et quidem ab Anglia, ab Austria nec non e Belgio.
      A.d. V Nonas Maias anno MCMLXII in amplissima Curia Riaria sollemniter renuntiati sunt victores. Hora quinta et dimidia post meridiem, invitatione acciti, convenerunt permultae mulieres et viri, quibus etiam nostra aetate cordi est colere ac promovere litteras Latinas. Septem Romanae Ecclesiae Patres Purpurati praesentia sua et auctoritate haud parum auxerunt conventus splendorem.
      Antonius Cardinalis Bacci, ipso sub acroaseos initio, elegantissimo quo uti solebat sermone Latino, monere cupivit adstantes de decimo recurrente anno a quo Commentarii, qui Latinitas inscribuntur, conditi essent (12). Deinde, postquam chorus mire concinuerat, Ioannes Baptista Pighi, archigymnasii Bononiensis doctor clarissimus, praelectionem habuit cui titulus de sacris Horatii carminibus. Clare ille delucideque ostendit lyricorum Romanorum principem magna erga deos pietate fuisse, firmissimisque testimoniis e carminibus allatis probavit.
Horatius quidem, asseruit orator, divinae voluntatis interpres, antquissimae custos disciplinae, certi cuiusdam artificii magister, optimo iure sacerdos nominatur et vates: Graecorum doctus litteris atque artibus, hoc sibi sumpsit, ut lyricus vates humana divinaque civibus nuntiaret (13).
      Iustissimum iudicem Horatius praedicat Deum, utpote qui impios puniat, pios servet: homo vere pius, vere iustus, timere nescit:
si fractus illabatur orbis, impavidum ferient ruinae (14). Maiestas Deo est tribuenda, nec aliis. Divitiarum mortalibus partes impares contigerunt, at omnibus pari iure moriendum est. Orator, his paucis summatim collegit praecipua de poetae Latini mente: maximus rerum omnium atque unus magnus est deus; omnes homines morte aequantur; mors atque humana condicio virtute superantur; vis consilii expers vi temperata sive sapientia vincitur; dei pie caste sunt colendi; mores corrigi debent mentes vero renovari (15).
      Optima sane ratione factum est ut sollemnis congressio ad finem adduceretur per inductam memoriam Constitutionis Apostolicae Veterum Sapientia ab Ioanne XXIII eo ipso anno editam.
      Eo ipso anno millesimo nongentesimo sexagesimo secundo, Calendis Aprilibus indictum est sextum Certamen Vaticanum, cuius exitus publicus factus est postridie Idus Maias insequentis anni. Una cum quattuor Purpuratis Patribus aderant complures viri ecclesiastica auctoritate insignes, multi Romanae Curiae officiales nec non viri e laicorum ordine, auctoritate, eruditione vel doctrinis excellentes. De more, in utroque oeci latere, altioribus in subsellis eminebant qui Certaminis victores renuntiandi erant.
      Hamletus Tondini, Commentariorum moderator, facere non potuit quin scriptum perlegeret documentum Fuldae in Germania datum, cuius libet adducere textum:
Vestri Commentarii stilo nos tenent et trahunt limato atque sermone vere urbano. Singulis capitibus alliciuntur ac delectantur legentium animi, quia de rebus valde diversis agitur, atque sententiae et versus admiscentur vel explicationi vel narrationi tum e veterum scriptorum tum recentiorum operibus. Pergrati sumus, delectati dulcedine lingua et excellentissimi illius instrumenti mentis, quo ornavit et ditavit nos benignissimus Deus. Addidit deinde testificationem cuiusdam doctoris e Foederatis Civitatibus Americae Septentrionalis, qui asseverabat se cum septem ex octo, quos habebat, filiis, in Studiorum Universitate litteris operam navantibus, suavissima affici voluptate, quotiescumque sibi Commentarii Latinitas sint delati (16).
      Fieri non potest ut de omnibus Certaminibus Vaticanis memoria revocetur: sufficiat nunc, veluti impletivam, adducere recordationem septimae contentionis, habitae a.d. V Idus Apriles anno MCMLIV.
      Sollemni congressioni aderant, pro more tunc solito, multi Patres Cardinales, purpurea fiamma amicti, qui nobilissima praesentia sua conventum condecorabant, nec non complures excellentissimi viri sive ex Ecclesiae sive e civilibus ordinibus, atque etiam quidam magistratus ex exteris gentibus.
      Summum tutit punctum acroasis, quam Villelmus Zannoni, scriba publicis Ecclesiae negotiis expediendis, summa eruditione et alta doctrina, coram attentissimis auditoribus fecit
de Romanitate sancti Leonis Magni. «Nomen urbis aeternae, ait orator, quo praeter Romam umquam alia urbs est insignita, aptissime significare videtur excelsum illud munus, quod veluti ex arcano Dei consilio semper Romanae Urbi attribui consuevit, ut nempe civilis cultus magistra per omne tempus exsisteret» (17). Re vera, praecelso huic muneri in perpetuum explendo Roma tunc tantum par evasit, cum Christianam religionem amplexa eiusque superna vi penitus renovata, ad altioris praestantiorisque dignitatis fastigium est evecta. «Feliciter contingit ut, per Leonem Magnum, Romanum civem (18) eundemque Summum catholicae Ecclesiae Pontificem, saluberrimum Romani et Christiani nominis consortium, quod non sine arduo labore iam diu inchoatum erat, tandem saeculo quinto ad perfectum exitum perduceretur. Qui quidem pontifex, cum nova et vetera mire in se ipse componeret, novam quandam Romanitatis formam expressit, in qua pulcherrimo nexu Romana virtus et christiana pietas consociabantur (19). Hac in Romanitate ponenda videtur propria ac peculiaris Leonis papae nota: quae nota apprime distinguit non solum huius Pontificis mores et ingenium, sed etiam eius de christiana Urbis dignitate ac munere opinionem, eius vitae actionem eiusque scripta. Nam, cum priscae aetatis hominibus ipsi communia erant: ingenium ad agendum paratissimum, invicta animi firmitas, ars regiminis, religiosa officii conscientia, gravitas decoris plena et maiestatis (20). Paucos praeterea invenias, qui in Urbem tam incenso amore exarserint quam Leo: qui quidem, ut patriae dilectissimae suppetias veniret, neque Attilae, truculenti Hunnorum ducis, minas timuit, neque Genserico regi, ruinas sitienti, ultro se obicere dubitavit. Persuasissimum sibi habebat Romanam urbem, totius mundi dominam, novam prorsus aetatem ingressam esse, ex quo tempore Petrus, Apostolorum princeps, Romam constituit arcem illius religionis, cuius erat non terrena regna fraude vel armorum vi subigere, sed animos veritatis caritatisque vinculis invicem conciliare.
      Leo Magnus multo efficacius quam Ambrosius et Augustinus valuit ad refellendas calumnias eorum qui de adversis Romani imperii fortunis novam religionem incusabant. Et re vera, ut historia teste comperimus, si Romanae vetustatis hereditas sarta tectaque ad posteritatem pervenit, hoc sine dubitatione catholicae religioni est tribuendum quae, cum praestantissimum humanae sapientiae patrimonium sibi assumpserit ad altioremque extulerit dignitatem, id effecit, ut ruentis Imperii fata ab eo arcerentur.
      Docta praelectio apertis gratulationis indiciis ab unanimo coetu est excepta.
      Secuta sunt omina et vota ad confirmandum animum de litterarum Latinarum fortuna, deinde gressus factus est ad praemio honestandos victores VIIae contentionis.
      Hactenus de primis Vaticanis certaminibus: plura profecto et quidem ampliore ratione proponenda erant de ceteris congressionibus: ea omnia tamen apto loco clarioreque expositione legere poteris in libellis nostris.

* * *

      Opportunum duco proferre quaedam de ipsis primordiis libellorum nostrorum, praesertim vero de quotquot praepositi sunt eorum moderationi inde ab anno MCMLIII, quando Commentarii Latinitas coeperunt dari foras.
      Primus summus Consilii Praeses est constitutus Antonius Bacci, Hamletus Tondini vero Commentariorum Moderator, atque
Carolus Egger Secretarius. Collegium, quorum nomine et scriptis Latinitas vigebat, constituebant Iosephus Del Ton, Victorius Genovesi et Aemilius Springhetti, Hyginus Funaioli et Honoratus Tescari. Cum, a. d. III Non. Mart. anno MCMLX nuntius pervasit Antonium Bacci in Purpuratorum Patrum Collegium esse cooptatum, Praeses Consilii creatus est Hamletus Tondini, atque Collegii sodales additi sunt Petrus Bruno et Ioannes Baptista Pighi. Insequenti tempore, anno scilicet MCMLXIII, etiam Villelmus Zannoni atque Fernandus Maria Brignoli participes exstiterunt Consilii Commentariis moderandis.
      Inde ab anno MCMLXIV, clarissimus dominus Iosephus Del Ton constitutus est Alter a Moderatore Commentariorum, atque
Rinus Marsiglio factus est ab Actis eorundem.            
      Cum mense Maio ad finem vergente anno MCMLXX doctissimus vir Hamletus Tondini terrestri vita functus est, novus creatus est Commentariorum Moderator Hector Paratore, in studio Urbis doctor, pariterque proximi a Moderatore Iosephus Del Ton atque Carolus Egger. Eo ipso anno Commentarii prodire coeperunt non quater, sed ter in anno.
      Die XX mensis Ianuarii a. MCMLXXI etiam Antonius card. Bacci functus est, multum de se ipso relinquens desiderium. Inde ab eodem anno, librarius, seu a secretis, creatus est Reginaldus Foster, cui insequenti anno additus est Franciscus Rapallini.
     
Anno MCMLVI ad finem vergente Moderator commentariorum creatus est Carolus Egger, qui secretarium sibi copulavit
Ernestum Piacentini, atque mox edixit futurum esse ut libelli commentariorum denuo quater in anno ederentur. Etiam Collegium libellis edendis integre est refectum atque ascissi sunt docti viri R. Iacoangeli, R. Galligani, D. Composta, A. Pucciano, R. Palmerini, A. Colella, quibus aliquot post menses additi sunt A. Pacitti atque I.C. Rossi.
      Cum, mense Iunio anno MCMLXXXI Ernestus Piacentini Collegio libellis est addictus, scriba ab actis seu Secretarius constitutus est Ambrosius Piazzoni, atque brevi factum est ut inter sodales libellis conficiendis includerentur et S.H. Siedl et M. Pisini. Mense Martio a. MCMLXXXVIII Cletus Pavanetto constitutus est Moderatoris vices gerens, deindeque etiam V. Turek allectus est inter sodales Commentariis edendis.
      Munus secretarii Commentariorum excepit, mense Iunio a. MCMLXXXXI, Edmundus Caruana, idque perduxit usque ad annum MCMLXXXXVIII, cum eius munus in se recepit Carolus Cartagena, atque Summi Pontificis Ioannis Pauli II voluntate Cletus Pavanetto creatus est Consilii Directorii Praeses et Commentariorum edendorum Moderator. Tunc novum constitutum est etiam Collegium libellis conficiendis quod usque crevit, atque nunc constat iis qui sequuntur: R. Badalì, H.A. Bologna, V. Ciarrocchi, M. Freundorfer, Fl. Di Monaco, A.E. Llewellyn, M. Maritano, I.C. Rossi, A. Taglieri, G. Wallner.

CLETVS PAVANETTO

 

     

(1) Cfr Latinitas MDCCCCLIII, p. 242.

(2) Cfr Latinitas MDCCCCLV, p. 6.

(3) Cfr Ibidem p. 8.

(4) Cfr Ibidem p. 8.

(5) Cfr Latinitas MDCCCCLVI, pp 165-166

(6) Cfr Latinitas MDCCCCLVII pp 169-170

(7) Cfr Latinitas MDCCCCLIV p. 20.

(8) Cfr Ibidem p. 21.

(9) Cfr Latinitas MDCCCCLX, p. 169.

(10) Cfr Latinitas MDCCCCLXI, p. 165.

(11) Cfr Ibidem, p. 174.

(12) Cfr Latinitas MCMLXII, p. 165.

(13) Cfr Latinitas MCMLXII, p. 175.

(14) Carmina III, 3, 7-8.

(15) Cfr Latinitas MCMLXII, p. 180.

(16) Cfr Latinitas MCMLXIII, p. 167.

(17) Latinitas MCMLXII, p. 180.

(18) Leo Magnus, "natione Tuscus ex patre Quintiano", Romae a teneriore aetate vixit, ubi adhuc adulescens Romano clero est aggregatus et ad diaconorum ordinem pervenit. Ceterum ipse, non immerito quidem, Urbem patriam suam nominavit (cfr Epistula 31, 4; Migne, PL 54, 794).

(19) Latinitas MCMLXIV, pp. 180-181.

(20) Cfr ibidem, pp. 180-183.

 

top