CATECHISMUS CATHOLICAE ECCLESIAE PARS PRIMA PROFESSIO FIDEI
SECTIO SECUNDA: FIDEI CHRISTIANAE
PROFESSIO
CAPUT SECUNDUM CREDO IN IESUM CHRISTUM, FILIUM DEI UNICUM
ARTICULUS 4 IESUS CHRISTUS EST «PASSUS SUB PONTIO PILATO,
CROCIFIXUS, MORTUUS, ET SEPULTUS»
Paragraphus 2 IESUS MORTUUS EST CRUCIFIXUS
I. Iesu processus Divisiones inter
auctoritates Iudaeorum relate ad Iesum 595
Inter religiosas Hierosolymorum auctoritates non inventi sunt solummodo
Pharisaeus Nicodemus 423 et procer Ioseph ab Arimathaea qui
discipuli Iesu fuerunt secreto, 424 sed diu dissensiones
circa Eum exortae sunt 425 ita ut, pridie ante passionem,
sanctus Ioannes dicere potuerit: « Ex principibus multi crediderunt in
Eum », licet modo valde imperfecto (Io 12,42). Hoc prorsus
mirandum non est si consideretur immediate post Pentecosten « multa
etiam turba sacerdotum oboediebat fidei » (Act 6,7) et erant «
quidam de haeresi Pharisaeorum, qui crediderant » (Act 15,5) ita
ut sanctus Iacobus sancto Paulo dicere potuerit: « Vides, frater, quot
milia sint in Iudaeis, qui crediderunt, et omnes aemulatores sunt Legis
» (Act 21,20). 596 Auctoritates
Hierosolymorum religiosae circa modum procedendi qui relate ad Iesum
adhibendus erat, unanimes non fuerunt. 426 Pharisaei
excommunicationem minati sunt illis qui Eum sequerentur. 427
Eis qui timebant: « Omnes credent in Eum, et venient Romani et tollent
nostrum locum et gentem! » (Io 11,48), summus sacerdos Caiphas
prophetans proposuit: « Expedit vobis, ut unus moriatur homo pro populo,
et non tota gens pereat! » (Io 11,50). Synedrium, cum Iesum reum
mortis declarasset 428 tamquam blasphemum, ius tamen ad
mortem indicendam cum perdidisset, 429 Iesum Romanis tradit
Ipsum de seditione politica accusans, 430 id quod Eum in
comparationem ducet cum Barabba « propter seditionem » (Lc 23,19)
accusato. Summi etiam sacerdotes politicas in Pilatum exercent
minationes ut Iesum damnet capitis. 431
Iudaei collective mortis Iesu obnoxii non sunt
597 Ratione habita multiplicitatis historicae processus Iesu, quae
in narrationibus evangelicis manifestatur, et quodcumque est personale
peccatum actorum processus (Iudae, Synedrii, Pilati) quod solus Deus
novit, non potest universitati Iudaeorum Hierosolymorum responsabilitas
tribui, non obstantibus clamoribus multitudinis circumventae 432
vel incusationibus generalibus quae post Pentecosten in hortationibus ad
conversionem continentur. 433 Iesus Ipse in cruce dans veniam
434 et Petrus post Eum rationem habuerunt « ignorantiae » 435
Iudaeorum Hierosolymorum et etiam ducum eorum. Adhuc minus licet, a
clamore populi procedendo: « Sanguis Eius super nos et super filios
nostros » (Mt 27,25), qui formulam significat ratihabitionis,
436 responsabilitatem ad alios Iudaeos extendere in spatio et
tempore:
Eodem modo Ecclesia in Concilio Vaticano II declaravit:
« Ea quae in passione Eius perpetrata sunt nec omnibus indistincte
Iudaeis tunc viventibus, nec Iudaeis hodiernis imputari possunt. [...]
Iudaei [...] neque ut a Deo reprobati neque ut maledicti exhibeantur,
quasi hoc ex sacris Litteris sequatur ». 437
Omnes peccatores passionis Christi
fuerunt auctores 598 Ecclesia in fidei
suae Magisterio et in testimonio sanctorum suorum nunquam huiusmodi est
oblita veritatis: « poenarum omnium quas [Christus] pertulit, peccatores
et auctores et ministri fuerunt ». 438 Ratione habita de eo
quod nostra peccata Christum Ipsum attingunt, 439 Ecclesia
christianis maximam responsabilitatem non dubitat imputare in Iesu
supplicio, qua responsabilitate ipsi nimis frequenter solos gravaverunt
Iudaeos:
« Hac culpa omnes teneri iudicandum est qui in peccata
saepius prolabuntur. Nam, cum peccata nostra Christum Dominum impulerint
ut crucis supplicium subiret, profecto qui in flagitiis et sceleribus
volutantur, rursus, quod in ipsis est, crucifigunt in semetipsis Filium
Dei, et ostentui habent. Quod quidem scelus eo gravius in nobis videri
potest, quam fuerit in Iudaeis, quod illi, eodem Apostolo teste, si
cognovissent, numquam Dominum gloriae crucifixissent (1 Cor
2,8); nos autem et nosse Eum profitemur, et tamen factis negantes,
quodammodo violentas Ei manus videmur inferre ». 440
« Et etiam daemones non crucifixerunt Eum, sed tu cum
ipsis crucifixisti Eum et adhuc crucifigis delectando in vitiis et
peccatis ». 441
II. Mors redemptiva Christi in divino salutis consilio
« Iesus definito consilio Dei traditus » 599
Violenta mors Iesu in infelici adiunctorum concursu fructus casus non
fuit. Ea ad mysterium consilii pertinet Dei, ut sanctus Petrus Iudaeis
Hierosolymorum explicat inde a suo primo Pentecostes sermone: Hic «
definito consilio et praescientia Dei » traditus est (Act 2,23).
Hic biblicus loquendi modus non significat eos, qui Iesum tradiderunt,
442 solummodo passivos fuisse executores scenae in antecessu a Deo
scriptae. 600 Omnia temporis momenta in sua
actualitate praesentia sunt Deo. Ipse igitur consilium Suum «
praedestinationis » stabilit aeternum, liberum uniuscuiusque hominis
gratiae Suae responsum includens in eo: « Convenerunt enim vere in
civitate ista adversus sanctum puerum Tuum Iesum, quem unxisti, Herodes
et Pontius Pilatus cum gentibus et populis Israel, 443
facere, quaecumque manus Tua et consilium praedestinavit fieri » (Act
4,27-28). Deus actus ex eorum caecitate ortos permisit 444 ad
Suum consilium adimplendum salutis. 445
« Mortuus est pro peccatis nostris secundum Scripturas »
601 Hoc divinum salutis consilium occisionis « Iusti Servi »
446 in antecessum erat in Scriptura nuntiatum tamquam mysterium
Redemptionis universalis, id est, Redemptionis quae homines a peccati
liberat servitute. 447 Sanctus Paulus, in quadam fidei
confessione, quam dicit se « accepisse », 448 profitetur «
quoniam Christus mortuus est pro peccatis nostris secundum Scripturas
» (1 Cor 15,3). 449 Mors Christi redemptiva
peculiariter prophetiam Servi adimplet patientis. 450 Iesus
Ipse sensum Suae vitae et Suae Mortis sub luce Servi patientis
praesentavit. 451 Post Suam Resurrectionem, hanc Scripturarum
interpretationem discipulis Emmaus, 452 deinde ipsis dedit
Apostolis. 453 « Deus Eum pro nobis
peccatum fecit » 602 Consequenter potest
sanctus Petrus fidem apostolicam in consilium divinum salutis sic
exprimere: « Redempti estis de vana vestra conversatione a patribus
tradita [...] pretioso sanguine quasi Agni incontaminati et immaculati
Christi, praecogniti quidem ante constitutionem mundi, manifestati autem
novissimis temporibus propter vos » (1 Pe 1,18-20). Hominum
peccata quae peccatum consequuntur originale, morte puniuntur. 454
Suum proprium Filium in forma servi mittens, 455 in forma
nempe humanitatis lapsae et morti propter peccatum destinatae, 456
Deus « Eum, qui non noverat peccatum, pro nobis peccatum fecit, ut nos
efficeremur iustitia Dei in Ipso » (2 Cor 5,21).
603 Iesus reprobationem non cognovit ac si Ipse peccasset. 457
Sed in amore redemptivo qui Eum semper Patri uniebat, 458 nos
assumpsit in nostri peccati deviatione relate ad Deum ita ut nomine
nostro dicere potuerit in cruce: « Deus meus, Deus meus, ut quid
dereliquisti me? » (Mc 15,34). 459 Cum sic Eum nobis
peccatoribus coniunxisset, Deus « Filio Suo non pepercit, sed pro nobis
omnibus tradidit Illum » (Rom 8,32) ut simus « reconciliati [...]
Deo per Mortem Filii Eius » (Rom 5,10).
Deus inceptum habet in amore redemptivo universali
604 Deus Filium Suum pro nostris tradens peccatis, manifestat Suum
consilium circa nos consilium esse benevolentis amoris qui meritum ex
parte nostra praecedit omne: « In hoc est caritas, non quasi nos
dilexerimus Deum, sed quoniam Ipse dilexit nos et misit Filium Suum
propitiationem pro peccatis nostris » (1 Io 4,10). 460
« Commendat autem Suam caritatem Deus in nos, quoniam, cum adhuc
peccatores essemus, Christus pro nobis mortuus est » (Rom 5,8).
605 Hic amor exceptionem non habet. Iesus id in conclusione
parabolae amissae ovis in memoriam revocavit: « Sic non est voluntas
ante Patrem vestrum, qui in caelis est, ut pereat unus ex pusillis istis
» (Mt 18,14). Asseverat Se « dare animam Suam Redemptionem pro
multis » (Mt 20,28). Haec ultima dictio restrictiva non est:
illa humanitatis complexum uni Personae opponit Redemptoris qui Se dat
ut illam salvet. 461 Ecclesia, Apostolos sequens, 462
Christum docet pro omnibus hominibus sine ulla exceptione mortuum esse:
« Nullus est, fuit vel erit homo, pro quo [Christus] passus non fuerit
». 463
III. Christus Se Ipsum Patri Suo pro nostris obtulit peccatis
Tota Christi vita ad Patrem est oblatio 606
Filius Dei qui descendit de caelo, non ut faciat voluntatem Suam sed
voluntatem Eius qui misit Illum, 464 « ingrediens mundum
dicit: [...] Ecce venio [...] ut faciam, Deus, voluntatem Tuam; [...] in
qua voluntate sanctificati sumus per oblationem corporis Christi Iesu in
semel » (Heb 10,5-10). Filius a primo instanti Incarnationis Suae
consilium divinae salutis amplectitur in Sua missione redemptrice: «
Meus cibus est, ut faciam voluntatem Eius, qui misit me, et ut perficiam
opus Eius » (Io 4,34). Iesu sacrificium « pro [peccatis] totius
mundi » (1 Io 2,2) expressio est Suae amoris communionis cum
Patre: « Propterea me Pater diligit, quia ego pono animam meam » (Io
10,17). Oportet « ut cognoscat mundus quia diligo Patrem, et sicut
mandatum dedit mihi Pater, sic facio » (Io 14,31).
607 Hoc optatum amplectendi consilium amoris redemptivi Patris totam
Iesu animat vitam, 465 quia Eius passio redemptrix est
Incarnationis Eius ratio: « Pater, salvifica me ex hora hac? Sed
propterea veni in horam hanc » (Io 12,27). « Calicem, quem dedit
mihi Pater, non bibam illum? » (Io 18,11). Et adhuc in cruce ante
quam totum « consummatum est » (Io 19,30), dicit: « Sitio » (Io
19,28). « Agnus qui tollit peccatum mundi »
608 Ioannes Baptista in Iesu, postquam Ei inter peccatores baptisma
donare acceptaverat, 466 vidit et monstravit Agnum Dei, qui
tollit peccatum mundi. 467 Sic manifestat Iesum esse simul
Servum patientem qui silens permittit ad lanienam Se duci 468
et peccatum portat multorum, 469 et Agnum Paschalem, symbolum
Redemptionis Israel in primo Paschate. 470 Tota Christi vita
Suam missionem exprimit: ministrare et dare animam Suam Redemptionem pro
multis. 471 Iesus libere amorem Patris
amplectitur redemptivum 609 Iesus in
corde Suo humano amorem Patris amplectens erga homines, « in finem
dilexit eos » (Io 13,1), quia « maiorem hac dilectionem nemo
habet, ut animam suam quis ponat pro amicis suis » (Io 15,13).
Sic Eius humanitas in passione et in Morte instrumentum liberum effecta
est et perfectum Eius amoris divini, qui hominum vult salutem. 472
Revera passionem Suam Suamque Mortem libere accepit ob amorem Patris Sui
et hominum, quos Ipse salvare vult: « Nemo tollit [...] [animam meam] a
me, sed ego pono eam a meipso » (Io 10,18). Inde suprema Filii
Dei libertas, cum Ipse pergit Mortem versus. 473
Iesus in Cena anticipavit liberam vitae Suae oblationem
610 Iesus Suam liberam oblationem quam maxime expressit in convivio
cum duodecim Apostolis manducato 474 « in qua nocte
tradebatur » (1 Cor 11,23). Iesus pridie passionis Suae, cum
liber adhuc erat, ex hac ultima Cena cum Apostolis Suis memoriale fecit
Suae voluntariae oblationis ad Patrem 475 pro hominum salute:
« Hoc est corpus meum, quod pro vobis datur » (Lc 22,19).
« Hic est [...] sanguis meus Novi Testamenti, qui pro vobis
effunditur in remissionem peccatorum » (Mt 26,28).
611 Eucharistia quam Ipse in hoc momento instituit, « memoriale »
476 erit Eius sacrificii. Iesus Apostolos in Sua propria includit
oblatione et ab illis petit ut illam perpetuent. 477 Sic
Iesus Suos Apostolos sacerdotes instituit Novi Testamenti: « Pro eis ego
sanctifico meipsum, ut sint et ipsi sanctificati in veritate » (Io
17,19). 478 Agonia in Gethsemani
612 Iesus calicem Novi Testamenti, quod in Cena Seipsum offerens
anticipaverat, 479 deinde de manibus Patris accipit in Sua
agonia in Gethsemani, 480 « factus oboediens usque ad Mortem
» (Phil 2,8). 481 Iesus orat: « Pater mi, si possibile
est, transeat a me calix iste... » (Mt 26,39). Sic horrorem
exprimit quem Mors pro Sua natura repraesentat humana. Revera, haec,
sicut nostra, ad vitam destinatur aeternam; praeterea, aliter quam
nostra, est perfecte a peccato exempta, 482 quod mortem
causat; 483 sed praesertim illa est a Persona divina « Ducis
vitae », 484 « Viventis », 485 assumpta. Acceptans
Sua voluntate humana ut Patris fiat voluntas, 486 Suam Mortem
acceptat quatenus redemptricem ut « peccata nostra Ipse » perferat « in
corpore Suo super lignum » (1 Pe 2,24).
Christi mors est sacrificium unicum et definitivum
613 Christi mors simul est sacrificium Paschale, quod
Redemptionem hominum adimplet definitivam 487 per Agnum qui
tollit peccatum mundi, 488 et sacrificium Novi Testamenti,
489 quod hominem iterum in communione ponit cum Deo 490
illum cum Eo reconcilians per sanguinem pro multis effusum in
remissionem peccatorum. 491 614
Hoc Christi sacrificium est unicum et omnia sacrificia consummat et
superat. 492 Illud est imprimis donum Ipsius Dei Patris:
Pater tradit Filium Suum ut nos Secum reconciliet. 493 Simul
est oblatio Filii Dei hominis facti qui libere et ob amorem 494
Suam offert vitam 495 Patri Suo per Spiritum Sanctum 496
ad nostram reparandam inoboedientiam. Iesus Suam
oboedientiam pro nostra substituit inoboedientia
615 « Sicut [...] per inoboedientiam unius hominis peccatores
constituti sunt multi, ita et per unius oboedientiam iusti constituentur
multi » (Rom 5,19). Iesus, per Suam oboedientiam usque ad Mortem,
substitutionem adimplevit Servi patientis qui ponit in piaculum
animam Suam, peccatum multorum ferens, quos iustificat iniquitates eorum
portans. 497 Iesus nostras reparavit culpas et Patri pro
nostris satisfecit peccatis. 498 In
cruce, Iesus sacrificium consummat Suum 616
Hic amor in finem 499 sacrificio Christi confert valorem
Redemptionis et reparationis, expiationis et satisfactionis. Ille nos
omnes cognovit et amavit in vitae Suae oblatione. 500 «
Caritas [...] Christi urget nos, aestimantes hoc quoniam, si unus pro
omnibus mortuus est, ergo omnes mortui sunt » (2 Cor 5,14).
Nullus homo, etiamsi omnium esset sanctissimus, capax erat omnium
hominum peccata sumendi super se seque offerendi in sacrificio pro
omnibus. Exsistentia Personae divinae Filii in Christo, quae superat
simulque amplectitur omnes personas humanas, et quae Eum Caput totius
constituit humanitatis, Eius sacrificium redemptivum pro omnibus
possibile facit. 617 « Sua sanctissima
passione in ligno crucis nobis iustificationem meruit »: docet Concilium
Tridentinum, 501 indolem efferens unicam sacrificii Christi
tamquam auctoris salutis aeternae. 502 Ecclesia autem crucem
veneratur cantans: « O crux, ave, spes unica! ». 503
Nostra in sacrificio Christi participatio 618
Crux unicum est sacrificium Christi unius mediatoris inter Deum et
homines. 504 Sed quia, in Sua Persona divina incarnata, « cum
omni homine quodammodo Se univit », 505 hominibus « cunctis
possibilitatem offert ut, modo Deo cognito, [...] Paschali mysterio
consocientur ». 506 Ipse Suos vocat discipulos ut tollant
crucem suam et sequantur Eum, 507 quia Ipse passus est pro
nobis, nobis relinquens exemplum ut sequamur vestigia Eius. 508
Ipse etenim Suo sacrificio redemptivo illos vult etiam sociare qui eius
sunt primi beneficiarii. Hoc 509 adimpletur, modo supremo, in
persona Matris Eius, quae, intimius quam quilibet alius, mysterio Eius
passionis redemptricis est associata. 510
« Unica haec et vera est scala paradisi, nec praeter
crucem alia superest qua in caelum ascendatur ». 511
Compendium
619 « Christus mortuus est pro peccatis nostris secundum
Scripturas » (1 Cor 15,3). 620
Nostra salus ex incepto amoris Dei erga nos profluit « quoniam
Ipse dilexit nos et misit Filium Suum propitiationem pro peccatis
nostris » (1 Io 4,10). « Deus erat in Christo mundum
reconcilians Sibi » (2 Cor 5,19). 621
Iesus Se libere pro nostra obtulit salute. Ipse hoc significat donum et
in antecessu ducit in rem dum ultima peragebatur Cena: « Hoc est
corpus meum, quod pro vobis datur » (Lc 22,19).
622 In hoc Christi consistit Redemptio: Ipse «
venit [...] dare animam Suam Redemptionem pro multis » (Mt
20,28), id est, « Suos [...] in finem dilexit » (Io
13,1) ut redempti essent de vana sua conversatione a patribus tradita.
512 623 Iesus, per Suam erga Patrem
amore plenam oboedientiam « usque ad Mortem [...] crucis
» (Phil 2,8), Suam missionem adimplet expiatricem 513
Servi patientis qui iustificat multos et iniquitates eorum Ipse portat.
514
(423) Cf Io 7,50. (424)
Cf Io 19,38-39. (425)
Cf Io 9,16-17; 10,19-21.
(426) Cf Io 9,16; 10,19.
(427) Cf Io 9,22. (428)
Cf Mt 26,66. (429) Cf
Io 18,31. (430) Cf Lc
23,2. (431) Cf Io
19,12.15.21. (432) Cf Mc
15,11. (433) Cf Act
2,23.36; 3,13-14; 4,10; 5,30; 7,52; 10,39; 13,27-28; 1 Thess
2,14-15. (434) Cf Lc
23,34. (435) Cf Act
3,17. (436) Cf Act
5,28; 18,6. (437) Concilium
Vaticanum II, Decl. Nostra aetate, 4: AAS 58 (1966) 743.
(438) Catechismus Romanus, 1, 5, 11: ed. P. Rodríguez (Cittŕ del
Vaticano-Pamplona 1989) p. 64; cf Heb 12,3.
(439) Cf Mt 25,45; Act 9,4-5.
(440) Catechismus Romanus, 1, 5, 11: ed. P. Rodríguez (Cittŕ del
Vaticano-Pamplona 1989) p. 64.
(441) Sanctus Franciscus Assisiensis, Admonitio, 5, 3:
Opuscula sancti Patris Francisci Assisiensis, ed. C. Esser
(Grottaferrata 1978) p. 66.
(442) Cf Act 3,13.
(443) Cf Ps 2,1-2.
(444) Cf Mt 26,54; Io 18,36; 19,11.
(445) Cf Act 3,17-18.
(446) Cf Is 53,11; Act 3,14.
(447) Cf Is 53,11-12; Io 8,34-36.
(448) Cf 1 Cor 15,3.
(449) Cf etiam Act 3,18; 7,52; 13,29; 26,22-23.
(450) Cf Is 53,7-8; Act 8,32-35.
(451) Cf Mt 20,28.
(452) Cf Lc 24,25-27.
(453) Cf Lc 24,44-45.
(454) Cf Rom 5,12; 1 Cor 15,56.
(455) Cf Phil 2,7.
(456) Cf Rom 8,3. (457)
Cf Io 8,46. (458) Cf
Io 8,29. (459) Cf Ps
22,1. (460) Cf 1 Io
4,19. (461) Cf Rom
5,18-19. (462) Cf 2 Cor
5,15; 1 Io 2,2. (463)
Concilium Carisiacum (anno 853), De libero arbitrio hominis et de
praedestinatione, canon 4: DS 624.
(464) Cf Io 6,38. (465)
Cf Lc 12,50; 22,15; Mt 16,21-23.
(466) Cf Lc 3,21; Mt 3,14-15.
(467) Cf Io 1,29.36.
(468) Cf Is 53,7; Ier 11,19.
(469) Cf Is 53,12.
(470) Cf Ex 12,3-14; Io 19,36; 1 Cor 5,7.
(471) Cf Mc 10,45.
(472) Cf Heb 2,10.17-18; 4,15; 5,7-9.
(473) Cf Io 18,4-6; Mt 26,53.
(474) Cf Mt 26,20.
(475) Cf 1 Cor 5,7.
(476) Cf 1 Cor 11,25.
(477) Cf Lc 22,19.
(478) Cf Concilium Tridentinum, Sess. 22a, Doctrina de sanctissimo
Missae Sacrificio, canon 2: DS 1752; Sess. 23a, Doctrina de
sacramento Ordinis, c. 1: DS 1764.
(479) Cf Lc 22,20.
(480) Cf Mt 26,42.
(481) Cf Heb 5,7-8.
(482) Cf Heb 4,15.
(483) Cf Rom 5,12.
(484) Cf Act 3,15.
(485) Cf Apc 1,18; Io 1,4; 5,26.
(486) Cf Mt 26,42.
(487) Cf 1 Cor 5,7; Io 8,34-36.
(488) Cf Io 1,29; 1 Pe 1,19.
(489) Cf 1 Cor 11,25.
(490) Cf Ex 24,8. (491)
Cf Mt 26,28; Lv 16,15-16.
(492) Cf Heb 10,10.
(493) Cf 1 Io 4,10.
(494) Cf Io 15,13.
(495) Cf Io 10,17-18.
(496) Cf Heb 9,14.
(497) Cf Is 53,10-12.
(498) Cf Concilium Tridentinum, Sess. 6a, Decretum de iustificatione,
c. 7: DS 1529. (499) Cf Io
13,1. (500) Cf Gal
2,20; Eph 5,2.25. (501)
Concilium Tridentinum, Sess. 6a, Decretum de iustificatione, c.
1: DS 1529. (502) Cf Heb
5,9. (503) Additio liturgica
ad Hymnum « Vexilla Regis »: Liturgia Horarum, editio typica, v.
2 (Typis Polyglottis Vaticanis 1974) p. 313; v. 4 (Typis Polyglottis
Vaticanis 1974) p. 1129. (504)
Cf 1 Tim 2,5. (505)
Concilium Vaticanum II, Const. past. Gaudium et spes, 22: AAS 58
(1966) 1042. (506) Concilium
Vaticanum II, Const. past. Gaudium et spes, 22: AAS 58 (1966)
1043. (507) Cf Mt
16,24. (508) Cf 1 Pe
2,21. (509) Cf Mc
10,39; Io 21,18-19; Col 1,24.
(510) Cf Lc 2,35. (511)
Sancta Rosa de Lima: P. Hansen, Vita mirabilis [...]
venerabilis sororis Rosae de sancta Maria Limensis (Romae 1664) p.
137. (512) Cf 1 Pe
1,18. (513) Cf Is
53,10. (514) Cf Is
53,11; Rom 5,19. |