CATECHISMUS CATHOLICAE ECCLESIAE
PARS QUARTA ORATIO CHRISTIANA
SECTIO SECUNDA ORATIO DOMINICA: «PATER NOSTER»
ARTICULUS 2 «PATER NOSTER QUI ES IN CAELIS»
I. « Audemus in omni fiducia accedere »
2777 In Romana liturgia, congregatio eucharistica invitatur ad
orandum « Pater noster » cum audacia filiali; liturgiae orientales
similibus utuntur expressionibus easque evolvunt: « Audere cum omni
securitate », « Fac nos dignos ad ». Ante rubum ardentem dictum est
Moysi: « Ne appropies [...] huc; solve calceamentum de pedibus tuis
» (Ex 3,5). Solus Iesus sanctitatis divinae poterat transire
limen, Ille qui « purgatione peccatorum facta » (Heb 1,3),
nos ante vultum Patris introducit: « Ecce ego et pueri, quos mihi
dedit Deus » (Heb 2,13):
« Subcumberet conscientia servilis, terrena condicio
solveretur, nisi nos ad hunc clamorem Ipsius Patris auctoritas, Ipsius
Filii Spiritus excitaret. Misit, ait, Deus Spiritum Filii Sui
in corda nostra clamantem Abba, Pater! (Rom 8,15). [...]
Quando ausa mortalitas Deum vocare Patrem, nisi modo, quando superna
virtute hominis animantur interna? ». 244
2778 Haec potentia Spiritus, qui nos
ad Domini introducit Orationem, in liturgiis Orientis et Occidentis
exprimitur pulchra expressione characteristice christiana:
parrêsía, simplicitate sine ambagibus, filiali fiducia,
securitate gaudiosa, humili audacia, certitudine nos amari. 245
II. « Pater! » 2779 Antequam hunc
primum impulsum Orationis Domini nostrum faciamus, inutile non est,
humiliter nostrum purificare cor a quibusdam falsis imaginibus «
huius mundi ». Humilitas nos hoc agnoscere facit: « Nemo
novit Filium nisi Pater, neque Patrem quis novit nisi Filius et cui
voluerit Filius revelare » (Mt 11,27), id est, « parvulis » (Mt
11,25). Cordis purificatio ad imagines refertur paternas vel
maternas, a nostra historia personali vel culturali ortas, et quae
in nostram relationem ad Deum exercent influxum. Deus Pater noster
categorias transcendit mundi creati. Super Eum vel contra Eum
nostras in hoc campo transferre ideas idem esset ac idola fabricare
adoranda vel evertenda. Patrem orare est in Eius ingredi mysterium,
prout Ipse est et qualem Filius nobis revelavit:
« Nomen Dei Patris nemini proditum fuerat. Etiam qui de
ipso interrogaverat Moyses, aliud quidem nomen audierat. Nobis revelatum
est in Filio. Prius enim quam Filius non Patris nomen est ». 246
2780 Deum tamquam « Patrem » possumus
invocare quia Ipse nobis est revelatus per Filium Suum
hominem effectum et quia Spiritus Eius facit ut Eum cognoscamus.
Quod homo cognoscere nequit et quod angelicae potestates non possunt
introspicere, personalem nempe Filii ad Patrem relationem, 247
ecce Spiritus Filii facit ut eamdem participemus, nos qui credimus
Iesum esse Christum et qui ex Deo nati sumus. 248
2781 Cum Patrem oramus, in communione cum Eo sumus atque
cum Eius Filio Iesu Christo. 249 Tunc Eum cognoscimus et
agnoscimus in semper nova admiratione. Primum verbum Orationis
Domini, antequam imploratio sit, benedictio est adorationis. Etenim
Dei gloriam Ei, tamquam « Patri », agnoscimus Deo vero. Ei gratias
agimus propterea quod nobis Nomen Suum revelaverit atque nobis
dederit hoc credere nosque Eius habitari praesentia.
2782 Patrem possumus adorare, quia Ipse nos ad Eius vitam
effecit renasci, nos adoptando tamquam Suos filios in unico
Filio Suo: per Baptismum, Ipse nos in corpus Christi Sui incorporat,
et, per Unctionem Sui Spiritus qui a Capite ad membra Se effundit, e
nobis efficit « christos »:
« Qui enim praedestinavit nos Deus in adoptionem,
conformes effecit corpori glorioso Christi. Participes igitur effecti
Christi, "christi" non immerito appellamini ». 250
« Homo novus, renatus et Deo suo per Eius gratiam
restitutus Pater primo in loco dicit, quia filius esse iam coepit
». 251
2783 Sic, per Orationem Domini,
nobismetipsis revelamur simul ac Pater nobis revelatur: 252
« O homo, faciem tuam non audebas ad caelum adtollere,
oculos tuos in terram dirigebas, et subito accepisti gratiam Christi,
omnia tibi peccata dimissa sunt. Ex malo servo factus es bonus filius.
[...] Ergo adtolle oculos ad Patrem, qui te per lavacrum genuit, ad
Patrem, qui per Filium te redemit, et dic "Pater noster!" [...]. Sed
noli tibi aliquid specialiter vindicare. Solius Christi specialis est
Pater, nobis omnibus in commune est Pater, quia Illum solum genuit, nos
creavit. Dic ego et tu per gratiam "Pater noster", ut filius esse
merearis ». 253
2784 Hoc gratuitum adoptionis donum a
nobis postulat conversionem continuam et vitam novam. Nostrum
orare Patrem debet in nobis duas evolvere dispositiones
fundamentales: desiderium et voluntatem se Ei similes esse.
Ad Eius imaginem creati, per gratiam nobis redditur similitudo
eidemque respondere debemus:
« Quando Patrem Deum dicimus quasi filii Dei agere
debemus ». 254
« Non potest benignum Deum Patrem appellare quisquis est
feroci immitique animo: neque enim servat illas benignitatis, quae in
caelesti Patre est, tesseras ». 255
« Ad paternam omni tempore pulchritudinem spectandum
esse, et iuxta illam, suam unumquemque animam exornare debere ».
256
2785 Cor humile et confidens
quo convertamur et efficiamur « sicut parvuli » (Mt 18,3):
quoniam Pater Se revelat « parvulis » (Mt 11,25):
Est status, « qui contemplatione Dei solius et caritatis
ardore formatur, per quem mens in Illius dilectionem resoluta atque
reiecta familiarissime Deo velut Patri proprio peculiari pietate
conloquitur ». 257
« Pater noster. Quo nomine et caritas excitatur — quid
enim carius filiis esse debet quam pater? — et supplex affectus [...] et
quaedam impetrandi praesumptio, quae petituri sumus [...]. Quid enim iam
non det filiis petentibus, cum hoc ipsum ante dederit, ut filii essent?
». 258
III. Pater « noster » 2786 Pater
« noster » attinet ad Deum. Hoc adiectivum possessionem, e parte
nostra, non exprimit, sed relationem ad Deum prorsus novam.
2787 Cum Pater « noster » dicimus, agnoscimus imprimis omnes
Eius promissiones amoris, per Prophetas nuntiatas, Novo et
aeterno Foedere in Christo Eius esse impletas: effecti sumus «
Eius » populus et Ipse est exinde « noster » Deus. Haec nova relatio
est mutua pertinentia gratuito donata: amore et fidelitate 259
oportet ut respondeamus « gratiae et veritati », quae nobis in Iesu
Christo datae sunt. 260 2788
Quia Oratio Domini illa est populi Eius in « novissimis temporibus
», hoc verbum « noster » exprimit etiam nostrae spei certitudinem in
ultimam Promissionem Dei; Ipse in nova Ierusalem vincenti dicet: «
Ero illi Deus, et ille erit mihi filius » (Apc 21,7).
2789 Orantes Patrem « nostrum », nos personaliter vertimus ad
Patrem Domini nostri Iesu Christi. Divinitatem non dividimus, quia
Pater est eius « fons et origo », sed sic profitemur, aeterne ab Eo
Filium generari et ex Eo Spiritum Sanctum procedere. Neque Personas
confundimus, quia profitemur, nostram communionem cum Patre esse
Eiusque Filio, Iesu Christo, in Eorum unico Spiritu Sancto.
Sancta Trinitas consubstantialis est et indivisibilis. Cum
Patrem oramus, Eum cum Filio et Spiritu Sancto adoramus et
glorificamus. 2790 Grammatice « noster »
realitatem afficit pluribus communem. Unus est Deus et Ipse Pater ab
illis agnoscitur, qui, per fidem in Eius Filium unicum, ab Eo
renascuntur per aquam et Spiritum Sanctum. 261
Ecclesia est haec nova Dei et hominum communio: coniuncta Filio
unico, qui effectus est « primogenitus in multis fratribus » (Rom
8,29), ipsa in communione est cum uno et Eodem Patre, in uno et
Eodem Spiritu Sancto. 262 Patrem « nostrum » orans,
unusquisque baptizatus in hac orat communione: « Multitudinis [...]
credentium erat cor unum et anima una » (Act 4,32).
2791 Hac de causa, non obstantibus christianorum divisionibus,
oratio ad Patrem « nostrum » permanet bonum commune et urgens pro
omnibus baptizatis vocatio. Ipsi, in communione per fidem in
Christum et per Baptismum, orationem Iesu pro Eius discipulorum
unitate debent participare. 263
2792 Denique, si vere orationem « Pater noster » precamur, ab
individualismo eximus, quia amor, quem accepimus, nos liberat ex
eodem. Verbum « noster », initio Orationis Domini, sicut verbum «
nos » quattuor ultimarum petitionum, neminem excludit. Ut illud
dicatur in veritate, 264 nostrae divisiones nostraeque
oppositiones superandae sunt. 2793
Baptizati nequeunt orare verba Pater « noster » quin apud Eum omnes
illos afferant, pro quibus Ipse Suum dilectum tradidit Filium. Amor
Dei finibus caret, nostra oratio etiam eis carere debet. 265
Patrem « nostrum » precari aperit nos ad dimensiones amoris Eius in
Christo manifestati: orare cum omnibus hominibus et pro omnibus
hominibus qui Eum adhuc ignorant, ut in unum congregentur. 266
Haec divina sollicitudo de omnibus hominibus totaque creatione omnes
magnos animavit orantes: eadem nostram dilatare debet orationem in
latitudinem amoris, cum audemus dicere Pater « noster ».
IV. « Qui es in caelis » 2794
Haec biblica locutio non significat quemdam locum (« spatium »), sed
modum essendi; non Dei longinquitatem, sed Eius maiestatem. Pater
noster non est « alibi », Ipse est « ultra omnia » ea quae de Eius
sanctitate possumus cogitare. Quia Ipse ter Sanctus est, cordi
humili et contrito est prorsus proximus:
« Recte ergo intelligitur quod dictum est, Pater
noster qui es in caelis, in cordibus iustorum esse dictum, tamquam
in templo sancto Suo. Simul etiam ut qui orat, in se quoque ipso velit
habitare quem invocat ». 267
« Caeli autem etiam essent ii qui caelestis imaginem
ferunt, in quibus est Deus inhabitans et inambulans ». 268
2795 Caelorum symbolum nos ad
mysterium remittit Foederis, in quo vivimus, cum Patrem nostrum
precamur. Ipse est in caelis, haec Eius est mansio, domus Patris est
igitur nostra « patria ». A Foederis terra nos peccatum effecit
exsules 269 et ad Patrem, ad caelum conversio cordis nos
facit redire. 270 In Christo igitur caelum et terra
reconciliantur, 271 quia Filius « descendit de caelis »,
solus, et Idem efficit ut nos cum Ipso in eos ascendamus, per Suam
crucem, Suam Resurrectionem Suamque Ascensionem. 272
2796 Cum Ecclesia « Pater noster qui es in caelis » precatur
orationem, profitetur nos esse populum Dei iam in caelestibus in
Christo Iesu consedentes, 273 absconditos cum Christo in
Deo, 274 et qui simul « ingemiscimus, habitationem
nostram, quae de caelo est, superindui cupientes » (2 Cor
5,2): 275
Christiani « in carne sunt, sed non secundum carnem
vivunt. In terra degunt, sed in caelo civitatem suam habent ». 276
Compendium
2797 Fiducia simplex et fidelis, securitas humilis et
gaudiosa sunt dispositiones quae ei conveniunt qui orationem «
Pater noster » precatur. 2798
Deum possumus tamquam « Patrem » invocare, quia Filius
Dei, cui, per Baptismum, incorporati et in quo ut filii Dei sumus
adoptati, nobis Eum revelavit. 2799
Oratio Domini efficit ut nos cum Patre Eiusque Filio Iesu Christo
communicemus. Eadem simul nos nobismetipsis revelat. 277
2800 Patrem nostrum orare debet voluntatem nos Ei similes
fieri in nobis excolere, sicut etiam cor humile et confidens.
2801 Pater « noster » dicentes, Novum invocamus
in Iesu Christo Foedus, communionem cum Sancta Trinitate et
caritatem divinam quae per Ecclesiam ad mundi extenditur dimensiones.
2802 « Qui es in caelis » quemdam locum non denotat,
sed maiestatem Dei et Eius in iustorum corde praesentiam. Caelum,
Patris mansio, veram constituit patriam ad quam tendimus et ad quam
iam pertinemus.
(244) Sanctus Petrus Chrysologus, Sermo 71, 3: CCL 24A, 425
(PL 52, 401). (245) Eph
3,12; Heb 3,6; 4,16; 10,19; 1 Io 2,28; 3,21; 5,14.
(246) Tertullianus, De oratione, 3, 1: CCL 1, 258-259 (PL 1,
1257). (247) Cf Io
1,1. (248) Cf 1 Io
5,1. (249) Cf 1 Io
1,3. (250) Sanctus
Cyrillus Hierosolymitanus, Catecheses mystagogicae, 3, 1: SC
126, 120 (PG 33, 1088).
(251) Sanctus Cyprianus Carthaginiensis, De dominica Oratione,
9: CCL 3A, 94 (PL 4, 541).
(252) Cf Concilium Vaticanum II, Const. past. Gaudium et spes,
22: AAS 58 (1966) 1042.
(253) Sanctus Ambrosius, De sacramentis, 5, 19: CSEL 73, 66
(PL 16, 450). (254)
Sanctus Cyprianus Carthaginiensis, De dominica Oratione, 11:
CCL 3A, 96 (PL 4, 543).
(255) Sanctus Ioannes Chrysostomus, De angusta porta et in
Orationem dominicam, 3: PG 51, 44.
(256) Sanctus Gregorius Nyssenus, Homiliae in Orationem
dominicam, 2: Gregorii Nysseni opera, ed. W. Jaeger-H.
Langerbeck, v. 72 (Leiden 1992) p. 30 (PG 44, 1148).
(257) Sanctus Ioannes Cassianus, Conlatio 9, 18, 1: CSEL 13,
265-266 (PL 49, 788).
(258) Sanctus Augustinus, De sermone Domini in monte, 2, 4,
16: CCL 35, 106 (PL 34, 1276).
(259) Cf Os 2,21-22; 6,1-6.
(260) Cf Io 1,17.
(261) Cf 1 Io 5,1; Io 3,5.
(262) Cf Eph 4,4-6.
(263) Cf Concilium Vaticanum II, Decr. Unitatis redintegratio,
8: AAS 57 (1965) 98; Ibid., 22: AAS 57 (1965) 105-106.
(264) Cf Mt 5,23-24; 6,14-15.
(265) Cf Concilium Vaticanum II, Decl. Nostra aetate, 5: AAS
58 (1966) 743-744. (266)
Cf Io 11,52. (267)
Sanctus Augustinus, De sermone Domini in monte, 2, 5, 18: CCL
35, 108-109 (PL 34, 1277).
(268) Sanctus Cyrillus Hierosolymitanus, Catecheses mystagogicae,
5, 11: SC 126, 160 (PG 33, 1117).
(269) Cf Gn 3.
(270) Cf Ier 3,19–4,1a; Lc 15,18.21.
(271) Cf Is 45,8; Ps 85,12.
(272) Cf Io 12,32; 14,2-3; 16,28; 20,17; Eph 4,9-10;
Heb 1,3; 2,13. (273)
Cf Eph 2,6. (274)
Cf Col 3,3. (275)
Cf Phil 3,20; Heb 13,14.
(276) Epistula ad Diognetum, 5, 8-9: SC 33, 62-64 (Funk
1,398). (277) Cf Concilium
Vaticanum II, Const. past. Gaudium et spes, 22: AAS 58 (1966)
1042. |