The Holy See Search
back
riga

LATINITAS
Opus Fundatum in Civitate Vaticana

 

Scripta in Certamine Vaticano
praemio honestata

TRAMEN INFANTIAE*

 

     Diebus nostris tramina in orbis occidentis plerisque ferratis viis tam velociter praetereunt ut praepetem Boream aligerosque Cupidinem et Mercurium paene exsuperent, cum aeroplanis velocitate fere certent, tete facilius non per iter terrestre advectum, sed per spatia aerea suspensum credas. Inter ea, quorum quidem celeritas vulgo adprobetur, Intercity nuncupata et Eurostar, publicarum ferriviarum ocelli, quibus non nisi morae, et breves, conceduntur in maximarum stationibus urbium, longa intervalla spatiorum recto itinere consumunt aethera rotarum stridore lacerantia dum ad omne naturae robur et impedimentum obeunt arduis pontibus, altis specubus cunctisque scientiae viariae inventis. Numquam Alpes et Scylla, Venetiae et Aetna, ne Rhenum et Tagum, Vosegum et Euxinum dicam, tanta propinquitate familiares novissimis hamaxostichis factae sunt.
     Nihilominus animo rudi impressum semperque labentibus annis indelebiliter infixum, velut aeneum simulacrum numquam medullis exiturum, infantiae meae tramen haerebit. Illi, cuiusdam societatis privatae, extrema Neapolis, maxima urbs Italiae inferioris, et Allifae erant, quod oppidum antiquitus a Samnitibus constitutum sub radicibus ipsis Tiferni montis (hodie "Matese") iacet, a quo ferrivia tota "Allifana" dicebatur. Capua Vetus, quam amphitheatri atque arcus ab Hadriano erecti vestigia augusta condecorant, cuius civitatis primi lares paene sunt continentes cum ultimis oppidi mei "Priscopolis", in medio fere itinere exstabat.
     Bis aut ter in anno cum rigido patre, mellitula matre, maioreque natu tantulum moroso fraterculo solebam (o ritum felicem!) Neapolim illo hamaxosticho vectus petere: quod iter quadraginta fere chiliometrorum spatio unius horae (hodie vix viginti minutarum) perfici poterat; illud tamen intervallum quamvis exiguum me sive sexennem sive octonnem vel decennem pusionem, cum maxime memoria et animus molliores sunt cera, sensibus ditabat quos sine difficultate et viva cum memoria ingenuos expromere conor aestatum fluxu iam satis provectus.
     Pater qua auctoritate erat sollemni quodam accentu nuntiabat: "Cras ibitur Neapolim praesertim ad sumptus periodicos et alia explenda", iamque me incredibilis subitaque laetitia totum perfundebat; quanta de spe laetabar! In exspectatione omne gaudium sicut rosa breve, extra exspectationem omne desiderium sicut ruga longum consumitur.
     Ubi primum illuxerat, hora tandem erat pretiosis Indici litoris lapillis sane notanda, tandem mihi, sicut hirundini in cavea inclusae usus restituitur caeli et captivo expetitae libertatis, contingebat ut tantum temporis vicum sepositum rudemque relinquerem quantum aptum esset ut per reliquos menses in infantili secessu pergerem ad ficta simulacra et desideria toto corde intendere. Illic enim ante oculos habebam parvos humilesque penates et plaustrorum transitum quibus colonus iumentis vectus iunctis insedebat ad ruralia munera vocatus et vias per quas balatus et mugitus fere alternabant et fundulas et areas rusticanas ubi flaventes secti feni manipuli densabantur, pecudum receptacula sedebant, convicia et iurgia non infrequenter silentium feriebant.
     Statio ferriviaria decorae domus instar surgebat, singularis geminis palmis paene tectum aequantibus atque rosea niveaque saepe oleandrorum atque purpura buganvillearum fenestris adrepentium, nec non albis cancellis lapideis praecincta. Ibi machina vectoria et tres currus, ferruginea pompa (aptiore vocabulo ferramentum obsoletum hodie appellare solemus) morabantur: aliquantulum robigine cuncta vestita, per quam maculae rubellae et viridicantes patebant quas ferrugo non omnino potuit delere.
     Manicula materculae palmae conserta stabam in alta crepidine, interea pater ad tesseras emendas non procul sedem statutam in angusto diribitorio occupabat. In oculis retineo machinatoris, praeter spissum supercilium, galerum variis insignibus coloratum, et sibilantem fistulam quae, stridore producto, felicissimum itineris serpentini exordium notabat. Sibilus acutus et gementium tractus rotarum corculum fictis imaginibus et ambiguis simulacris implebat in quibus late longeque vagabar.
     Cuncta equidem tramen habebat recentissimis invidenda hamaxostichis: nil apud illud commodum, nil delicatum, nil ornatum, sed plerumque omnia incommoda et scabra et inornata, quippe quae in presenti mediocri tramini onerario comparari possent.
     A prima statione paululum provehebatur fugam capessitum super unicum tramitem transcurrens, rura stringebat, oppidula salutabat, pauca iugera ut mulus clitellarius emetiebatur eundem semper fragorem emittens tamquam ferrugineis crepitantibusque fidium chordis caneret. Vitra gliscente cursu vibrabant, scamna lignea tantulum dura necnon diffissa, plagulae, si erant, resutae videbantur. Iamque species speciem, ager agrum ociter sequebatur: sata inculta oves gramina iuga frutices nuces poma calles aratores coryli stabula canaliculi vinitor dumeta ponticuli praesepia chortes sudes casulae... Tota quamvis immota fugiebant; quae distantia vicina, quae vicina distantia brevi facta; quae modo ante oculos, iam post terga sicut undae refluebant. Tot aspectus continenter ante oculos, quibus infantibus sane gratiores videbantur, cadebant quos mutus inhians multimodis in pectore laudabam.
     Ut primum ver redit novum et ab hiemali sepulcro natura tota renascitur, a fenestrula patula levissimus flabat favonius qui sane artus et mentem recreabat. Per rura ubi arbores mirabiliter virebant fetu omnimodis gravatae, tangeres paene manu utrimque malos Persicas magnifico flosculorum roseorum stragulo, veluti a Flora ipsa picto, exornatas, erectos vinetorum ordines, praediola parvis muris recincta, sparsam populum cuius in tremula folia aurula se insinuabat, tecta modo dispersa modo iuncta, cumulati sarcinas tritici. Contiguae ferriviae saepe inusitata luxuria campanulae caeruleae et flores agrestes pubescebant loca multicolori veste valde delectantes. Interdum tuguria remotiora aut quoddam sacellum derelictum longe a ferrata via praetervehebatur.
     Commotus morabar, et ecce ostiolum patefiebat et imago inspectoris suada voce illud silentium rumpebat: "Salvete! quaeso, domini, tessera itineraria", quibus verbis pater itus et reditus tesseram a sinu trahebat illique comiter monstrabat.
     Ibat, ibat serpens ferratus nunc anhelantis ac frenis impediti equi instar nunc spumantis ac calcaribus concitati. Saepe frondes perstringebat, quae proximae vitris instabant, saepius impetum tardabat cum praediorum seriem pulvereasque semitas secaret, praecipue ubi erat crux Sancti Andreae, prope quam parva turba intra paucas minutas coibant, simulque defixi clatri tramine imminente deterrebant morae impatientissimum quemque ne ultro progrederetur.
     Acutis frenis sibiloque tramen parvam stationem adesse nuntiabatur. Intentis oculis vectorum greges sequebar qui fascibus fasciculisque variis onerati in marginem se conglobabant. Hic descendebatur atque conscendebatur, qui festus motus, quotiescumque non sine plausu fores aperiebantur claudebantur, quiddam hilaritatis et non importunae curiositatis mihi donabat horis praesertim matutinis et vespertinis cum operariorum manipuli maxime illam frequentiam alerent.
     Alii manibus viduis festinabant, alii solliciti pauca ferebant, nonnulli autem gravem vidulum non sine conatu trahebant et in rete levabant. Saepenumero clausis foribus in statione hamaxostichus moram trahebat ut, si geminum tramen adversum proveniret, cum trames unus esset, transitum concederet, deinde iter secundis renovabat auspiciis.
     Scamnum ilico resumebam. Nihilominus et lumina et intentionem ad vectores prope me sedentes obiter convertere placebat, quod vero aliquantulum medullas turbabat utpote inhabiles ad tantam humani status dissensionem plane explicandam.
     Vetula somno indulgens canum incultumque caput cervicali innixa quotienscumque succussum tramen dabat expergisci videbatur in torporem ipsis nutationibus adducta mox recasura. Quidam in rudi sedili deiecta in palpebras dextera dormitare et alius panicillum ieiunis dentibus arripere, quidam autem commentariorum paginas fastidiose evolvere: plane viam aegre patiebantur quippe qui cotidie facerent. Matrona culta ornateque vestita, crinem unctum nodoque substrictum perpexa, crura complicata sericis induta tibialibus, longe praestabat; iunctus quidam quinquagenarius in operarium modum vestitus taedia itineris frequentibus exstinguebat oscitationibus. Mihi aversae quondam duae puellae, videlicet studentissae, sermunculos de primis fortasse timide delibatis osculis serentes nec non de impendentibus apud Universitatem periculis mussitantes, identidem suspiria ducentes cursum vario murmure terebant.
      Statio stationi modicis intervallis succedebat. Mansiones quae quasi poematii versus iter scandebant quattuordecim profecto erant, sed mihimet aliter ac viae Crucis stationes apparebant cum non ad Golgotha ast ad pulcherrimam orbis urbem adducerent. Valde delectabat et humilia aedificia mirari et nomina vicorum ceu rosas decerpere donec corde menteque imprimebantur.
     Quo magis ad metam tramen appropinquabat iamque patebant Neapolis primae insulae, eo magis corculum latebat suavi quadam concitatione. Post iter satis tranquillum, quod brevius semper mihi videbatur qua exspectatione et summa eram curiositate, interdum paulo ante tempus praestitutum, hamaxostichus stationem invehebatur finalem apud plateam a notabili Carolo Tertio rege nuncupatam: quo complures viae competebant terminus erat cursus. Hic plerique vectores cum sarcinis egrediebantur.
     Ecce iam urbs quam olim Graeci Parthenopem appellaverunt: cum tectorum primitiae occurrerent, in scaenam novissimam aulaeum tollebatur.  O Neapolis, Neapolis, quae tunc iucundissima urbs terrarum monstrabaris, ubi - censebam - somnia ad fidem difficillima fieri possunt, me recipiens quantum fascinationis ex utero tuo materna reserabas!
     Tamquam si vestigia in graminibus ponerem Elysiis, omnia mihi insolita ac iucundissima crebrescente admiratione exoriebantur. Moenia respiciebam magnificentissima quae immania protendebant haud secus ac enormis polypi bracchia: vias, xystos, plateas. Quae eo gratiora mihi erant quo magis oppidum meum angustum et tacitum et solitarium. Cum incredibilis me caperet stupor lento pede procedentem, ecce viae latissimae ac areae tritissimae, autocinetis et hamaxostichis urbanis coacervatae, quas nusquam et numquam videram, quas frustra adnumerare conabar, quibus impendebat ubique electricum rete aeriorum filorum, ad quas more Daedalei labyrinthi nexus deverticulorum deviorumque itinerum convergebant.
     Viatorum unda defluente atque denso longoque vehiculorum agmine, non sine essedis peregrinatores vehentibus, fortius manum materculae meae astringebam, nam valde timebam ne forte itinere deerrarem. Frequens et inusitatus ibi commeatus autocinetorum magna velocitate discurrentium quae putorem benzini exhalabant per aera ubicumque diffusum adque nares adiuvantibus auris repulsum.
     Curiosis ocellis circumspiciebam: xysti interminabiles longe lateque patebant, aedificia excelsa quorum frontes insignes perpulchris sculptilibus operibus et zophoris et columnis exhibebantur, quorum autem moles ingens et terrebat et capiebat, templorum opulenti tholi et sublimes turres campanariae per sudum fulgentes, numerosissima praecipue fora in quibus mediis hic simulacra gigantea hic equestria monumenta exsurgebant, eademque viridanti prato rosisque consita et singulariter nympheis milleque salientibus praetexta, vitrea lucidaque armaria tabernarum continua confertissimaque serie composita.
     Quanta varietas vocum, vultuum, colorum, notarum, rotarum! Quanta varietas, ne clamorem dicam, rumorum sonorumque! Quae discrepantia inter vicum ubi tenellas carpebam bellides vitae et urbem inenarrabili amoenitate florentem! Haec portenta et miracula circumquaque spectabam: quae dum ad oculorum gaudium praebentur, in oppido meo plane ignorabam cum sine amicis versarer et totus incumberem ad solum librorum studiorumque levamen (quod rite Iacobus Leopardi "sudate carte" vocavit). Cum satis mirificam urbem et ingenti et parvo gressu pererraremus, statutis autem emptionibus perfectis, et aliquamdiu ambulationis intermissio necessaria esset, usque ad id loci procedebamus qua splendidissimus Phoebo mirabiliter lucente prospectus patet sinus cui Vesevus duplici apice imminet. Ibi parumper lubens torpebam.
     Aequora Neapolitana, super quae caelum temperatum et prorsus serenum instat, quale visum amoenum et magnificum! Quacumque obtutus tenebam, quae vadorum quies! quanta Parthenopes mirabilitas! Undas sapphirinas respiciens spiramine spumantes lenissimo aureoque coruscantes nitore solis iamiam alti, "Ut pulchrum, fretum!" mecum confusus exclamabam ad arguta larorum agmina intentus summam Thetim niveis remigiis mulcentia. Talia sciebam me post multos menses non iam visurum.
     Studio maximae urbis videndae quasi obnubilatus sane occupabar, summopere omnes affectus ponebam quippe qui tanta speciositate vix satiari possem. Atqui quocumque attente respiciebam, quam magnus dissensus! Hic viae lautissimae et apricae illinc obscurae angiportuum fundularumque angustiae, hic plateae immensae et amoenae illinc compita in imis vicis sepulta. Quam magnus dissensus et hominum ostendebatur! In tabernarum speculis sumptuosissimis infelicissimas mendicorum quaque spectares imagines. Plane causas infans ignorabam, tamen memoriae mentique tenacissime inhaerebat spectaculum illud tristissimum: egena turba omnis sexus aetatisque scissam subuculam et ruptam soleam amicta passim per crepidines sub umbra fastigiorum iacebant, iuxta celeberrimas tabernas, miserrimam stipem flebili etiam atque etiam iterata comploratione quaeritantes. Ecce alius mancus et trunco lacerto alius medio crure captus ac debilis manus tendentes quae patellam dubio motu sustinebant ubi rari nummuli, infecundae liberalitatis sterilis fructus, natabant. Quorum questus bucinarum clamori et ferreis sibilis tramviarum et tinnitibus campanarum et vociferationi, quae continenter a crepidinibus viisque confertissimis undique surgebat, miserabiliter miscebantur.
     Residebat olim in trita tegeticula ad clamosum trivium (memini) quaedam muliercula, paeonia ante occiduum solem iam marcens, ab omnibus deserta (cimex ei unus comes), cui semihiulcae rugarum matura copia et iuvenilem frontem et palmas et plantas vastaverat, artus omnino contracta, horrida capillum illotum et rarum, hebetem aciem oculorum bracchiumque exhibens immotum. In gremio infantula detorto corpore ad viatores irrita movebat brachiola, exsanguia ad matrem labella. Quarum in sordido conspectu, gravem exspirante odorem, transeuntes non solum passus incuriosos celerabant sicuti Hilotas immundos aut Indum leprosum pestilentemque ("pariae" apud Gangem imi cluent) vitaturi sed etiam lumina et buccas distorquebant. Genitor autem a crumina nummulum detractum porrexit. "Pater, cur hae unae vivunt in via?" tremulo ore quaesivi eadem infantili curiositate qua e matercula sciscitari solebam: "cur vicibus alternis luna est eademque non est?", "cur hominum alii boni, alii pravi sunt?", et similia. "Quod", inquit, "tibi est domus ubi vivis, grabatus ubi dormis: illae nullam mensam, nullum cubile habent; umbrae nostrae sunt illis penates, teres grabatus".
     Ad quae: "Cur ipsis aedes et lectulus non sunt?". "Pecunia indigent, nate, quare stipem emendicare coguntur ut vivant. Nimirum tres sorores laevo pollice stamina eis torserunt et torquent".
     "Cur emendicare coguntur ut vivant? Cur nemo moratur? Cur nihil earum ora aspectusque transeuntes movent? Cur ne assem quidem dimittunt?". "Omnes omnia disce, dilecte puelle, ad sua, non aliorum, commoda referre eorumque pectora haud aliter atque ceras in petras conversas nullo affectu molliri. Si tantum sciant quod ignorent! Religiosus sum: in tanta membrorum repugnantia ac deformitate ut fere oculis repugnent aliquid latet quo nihil alibi invenias olentius, nihil venustius, nihil spectabilius. Quod aegre nunc intellegis, quondam aetas tibi planum faciet". Inter quae iter prosecuti.
     Sed propter temporis penuriam civitatis quandam tantum partem visere dabatur. Utpote longum carpentes iter, dum sumptus necessarios explemus et ientaculum in thermopolio consumimus, horae veloces evolaverant et prius vesperugines quam aera caeco pulsu pulsarent necesse erat passus ad stationem adproperare ubi tramen, quo ad oppidulum meum regrederer, me et meos iam exspectabat. Illinc paululum defatigatus sed aliquantulum tantis ebrius spectaculis discedebam. Laeto hilarique animo Titanis ascendentibus bigis tramen inscenderam, maesto aegroque declinantibus inscendebam. Dum lento cursu stationem relinquit et domos prospecto iam iamque cedentes, quaedam aegritudo pectus lente repebat. "Iterum saepiusque beati, cogitabam, vos quibus hic vivere fata decreverunt!" Ad paternos lares adque cottidianae vitae consuetudinem et solitudinem sicuti ad monachale peristylium et silentium Parcis sic iubentibus remeandum erat.
     Eheu fugaces anni labuntur!
Quod Venusinus Postumo suo expromebat mecum in dies exclamo. Vt primum alta et immensa soporis nubes in pascua mundi et silvas et maria et tecta et mentes irrepsit, vidi nuper in somnis Parthenopem nympham formosissimo sed tristi aspectu, demisso habitu, dispersam per aequora comas, in summas sinus Puteolani aquas emergentem, fortiter eiulantem et, iuxta ripas, sub specie squalentis sed non iniucundae virginis Neapolim genitam luto et pulvere passim contectam non sine cruento ulcere per lactentia membra consperso. Diu Parthenope frustra temptavit voce in gutture haerente, diu ad prognatam eiusque vulnera lumina convertit. Denique suspiria et linguam cum planctu ad verba solvit anhelans:

"Tum cecini, cecini, sed non audita ab Ulixe
qui callum nostris obduxit vocibus asper.
Illacrimata vagans undis oriunda per undas
his liquefacta vadis iam saecula cana recurro
ex quo Sebethi lymphas et savia iunxi.
Misenum et Baias miror Cumanaque saxa
et piscatores Mergellinae aequor habentes.
Heus quantum, doleo, mutata, Neapolis, illa
quam vidi infantem confundere litora ponto.
Te spoliaverunt, te virginitate scelesti;
integra tunc ibas, nunc scire coacta cruores
luctiferasque plagas temerasti sanguine famam.
Queis datur haec sanies aris, libamina taetra?
Prudentis tamquam matris, nata, accipe fletus,
matris: inhumanae non sunt haec verba novercae.
Nostri tu potius gremii privigna videris:
degenerem generum, ferrum mihi tute patrasti
pectore defixum, te indignum nempe maritum."

Quibus auditis Neapoli virgini spiritus ipse est interclusus; diu iactatis humum capillis per caenum et tabum everrebat, ipsa quamquam non provecta aetate in vetusta venustate foedata. Deinde ore paenitentis psalmicinis instar eandem Parthenopes neniam adsimulans pauca syllabatim decerpsit:

"Non ego, mater amata, puter rea crimine tanto,
non potis una polum nubes fuscare serenum;
volnere paucorum non aequora tota rubescunt.
Surgit in incolumes Aurorae lampas et aegros,
vagitus claudunt umbrae lamentaque summa.
Si ferit insontes emissa sagitta puellas
me miserere, precor, nostros pia respice fetus;
si iactu infando marsupia perdit anicla,
non, fateor, perdunt antiquum haec corda decorem.
Hesperidum renovare queam viridaria ut olim,
nomine fac prisco sint moenia digna per aeva".

Postquam talia auscultaverat Parthenope in vada cecidit fata sua in perpetuum redintegratura.
     Dum per somnum exterreor sane pulsatus et concitatus, et ego?, quaesivi adventicia umentes oculos visione summis digitis terens. Num mihi incumbit eadem ruina quae Neapoli? Num ad memet nymphae lamentosa verba tendunt? Statim autem quietem conciliavi in conscientiae penetralibus imis sancte inquirens. Quamquam astra dinumerare et cervos volantes insequi et divas credere iam pridem cessavi, intemeratus quiddam purum et pium (quod noster Pascoli "puerulum internum" rite  vocitavit) diligentissime tueor veluti thesaurum pretiosissimum a parentibus proavisque hereditate relictum.
     Sive properamus nos in Morpheos bracchia deicere quicquam infantiae quodammodo instauraturos sive obdormiscimus cum noctivaga Phoebe secreta spe animati ut pulsante Tithonia face limina pueri iterum expergiscamur, somnia somnos semper sapiant: fiant vera, somnia iam non sunt.
     Mihi iuvenilibus Kalendis pupillo, per aestus nempe memoriae retrocedenti, quae fuerunt in mentem rediguntur, eademque mecum ipse meditari soleo animoque revolvere. Tanti est fragmina incunabulorum, quasi operis musivi tessellas vel melius fractas pictae amphorae testas, collidere! Quot vultus eorum quos per illa itinera ferriviaria videram iam non sunt! Quot voces illorum numquam audiam! Sinistro efflans spiritu Libitina plerosque ceu exstinctas candelas in gurgitem suum abduxit, partem equidem morosa nunc senecta implicat ac tardat, minimam forsitan partem prosperum tempus aequinoctiale etiamnum nutrit. In qua cohorte praesertim libet effingere studentissas quae tunc felix vitae iter prospiciebant, easdem lascivo nepticulorum grege circumdatas menstruo beneficio sine curis  fruentes.
     Liceat alii aliter de humana vita diiudicent quam dissimillimas adhibentes similitudines. Liceat tamen meam, quamquam humilem, adiungere tam illustri sententiarum coetui. Ut binis hamaxostichi orbitis pares hora, dies, vita! Quarum est altera mens, altera cor; altera arbitrium, altera fatum; altera caelum, altera tellus. Ratio humanos submovet unde cor appulit iter retrorsum repetituros; ad supera, stationem extremam, tendimus aquilarum alcyonumque pinnis invidentes, at pedes, communes fatalesque radices nostrae, terrigenis parallelis catenant.
     Ut similis hamaxosticho eunti ac redeunti omnis aetas! IIle orbitis adhaerens atque perticis electrici fluenti fila sustinentibus nunc citius nunc tardius, itinere nunc breviore nunc longiore, per loca et aspera et amoena ad metam constitutam defixamque properat nec raro exorbitatione periclitatur. Haud aliter vita modo ocius modo serius, modo contractiore modo productiore linea, dum aprica prata et viridantes plagas et saxosa desertaque et cuniculorum noctes prospectat, interdum exorbitans, ad extremum finem currit "quo nihil alibi invenias olentius, nihil venustius, nihil spectabilius" (quae verba pater tunc effatus iam pridem plane perspicio). Adveniunt proficiscuntur viatores; tramen supervenit tramen, nullo crepido adventu vacuefit. Nascimur perimus: numquam vita ipsa vivere cessat. Nec setius eadem hora nosmet et cachinnantes et collacrimantes invenit, eodem puncto temporis cunae et taedae cum singultibus et pyris confunduntur.
     Cum alterum bellum mundiale quod dicitur deflagravisset, missilia et glandes et tela incendiaria, igniferae grandinis imbres effusissimi, de nubibus ruerent, inter universa ad exitium ac infandam vastitatem vocata, tramen ultimas asthmaticum voces effudit. Sed post ferriviam rursus constructam prospereque ad vitam restitutam infelix, et irrevocabilis, exitus intervenit. Iam triginta fere hiemes primum ad decorum professoris munus incubui, cum anguis ille haud grandes spiras per rura et oppidula evolvere desiit, et stridula illa cicada in aeternum tacuit. Ante tamen robiginis mons et in orbitis et in malis est in annos coacervatus (quantum nivium per brumas super iuga Alpina vel nebularum in convallibus Padanis) quam tota, abiurata rapina, a manibus scelestis et exsecrandis abrumperentur.
     Quandocumque autoraedam gubernans spatium viae metior quod iuxta pristinam viam ferratam extenditur, in praecordia lacrimula destillat quasdam motiones concitans quae in menses et annos immutatae iterantur. Perexigua vestigia illius ferriviae iam supersunt cum lateres et lapides et caementa tractus ductusque invaserint: nunc incomposita et domuum et fabricarum et tabernarum est catena, qua duplex vena, immo micans arteria fuit.
     O vetulum misellum! Chalybeiarum orbitarum nihil reliqui, nihil aeriorum filorum; tamquam oculis et pedibus et tecto viduus senex et ruga erosus obmutescit, solitarius surgit malus in remotis spatiis, Stygius contus factus, cogitabundus et ferrugine sordidus velut ambigua exclamationis vel interrogationis nota sub sole, larva irrevocabilis aevi sub luna; stationum perpaucae admodum aliquid decoris servant, aliae in rudera conversae semirutae squalent, aliarum perierunt fere ipsae ruinae. Estne omnino humanus civilisque cultus?
     Accidit ut nunc percommode viventes plerique absolute aequabiliterque collaudent quae temporibus suis defuerint. Aliter equidem sentiunt qui laudatores temporis acti nuncupati omnem progressum despiciant atque recusent. Rectius in aurea mediocritate consistimus quippe qui aetatem nostram nec fastidiosi nimiis contemptibus neglegamus nec fascinati nimiis laudibus extollamus nectar revera, papiliunculi multicolores, haurientes ex uberibus saeculorum quae transierunt, dummodo bona, ut talia sint, ad veracem et universam utilitatem tendant.
     Nihil commodorum quibus hodie assuevimus habebas, canum tramen more avunculi mihi dilectum, cuius odor sub naribus acer perstat: fuisti tamen gratissimum mihi oblectamentum haud aliter quam si cursu tuo, quamquam ancipiti ac titubanti, optima incunabulorum omina tecum occulte abstulisses. Quae somnia a pueris iam longe migrarunt, quae somnia aestatibus praetereuntibus praeteriens sarculus secuit inexorabilis.

FLORINDVS DI MONACO

* Commentatio haec in Certamine Vaticano XXXXVIII (a. MMV) aureo nomismate est honestata.

     
 
      

top