Drodzy Bracia i Siostry Romowie, Sinti i Caminanti, witajcie!
O Del si tumentsa! Pan z wami!

Przybyliście do Rzymu ze wszystkich stron Europy – niektórzy nawet spoza Europy – jako pielgrzymi nadziei, w czasie tego Jubileuszu. Swoją obecnością przypominacie nam, że „nadzieja jest wędrowna” [1] – to tytuł naszego spotkania – i dzisiaj wszyscy czujemy się ponownie wezwani do drogi dzięki darowi, który przynosicie Papieżowi: wasza silna wiara, niezachwiana nadzieja w samego Boga, solidna ufność, która nie ulega trudom życia często na marginesie społeczeństwa.

Niech pokój Chrystusa będzie w waszych sercach, bracia i siostry Romowie, Sinti i Caminanti! Niech pokój będzie również w sercach wielu duszpasterzy, którzy są tu obecni i niestrudzenie wędrują razem z wami.

Dzisiejsza uroczystość jubileuszowa przypada sześćdziesiąt lat po historycznym pierwszym światowym spotkaniu Papieża św. Pawła VI z waszymi wspólnotami, które odbyło się w Pomezii 26 września 1965 r. Niejako świadkiem tego wydarzenia jest obecna tu dzisiaj figura Matki Bożej, którą ten sam Papież koronował na „Królową Romów, Sinti i Caminanti”. W ciągu tych sześćdziesięciu lat spotkania z moimi Poprzednikami następowały coraz częściej, w różnych kontekstach, co było znakiem żywego dialogu i szczególnej troski duszpasterskiej o was, „ulubioną część pielgrzymującego ludu Bożego” [2]. Tak, Bóg Ojciec was kocha i błogosławi, a także Kościół was kocha i wam błogosławi.

Możecie być żywymi świadkami kluczowego znaczenia trzech następujących kwestii: zaufania wyłącznie Bogu, nieprzywiązywania się do dóbr doczesnych oraz okazywania wzorowej wiary w czynach i słowach. Nie jest łatwo żyć w ten sposób. Można się tego nauczyć, przyjmując błogosławieństwo Boże i pozwalając, aby On przemieniał nasze serca. „Serce Kościoła z samej swojej natury jest solidarne z tymi, którzy są ubodzy, wykluczeni i marginalizowani, z tymi, którzy uważani są za «wyrzutki» społeczeństwa. (…) W sercu każdego wiernego znajduje się «potrzeba wysłuchania tego krzyku, [który] wynika z wyzwalającego działania łaski w każdym z nas, dlatego nie chodzi o misję zarezerwowaną tylko dla niektórych»” (Adhortacja ap. Dilexi te, 111).

Przez prawie tysiąc lat byliście pielgrzymami i nomadami w środowisku, tworzącym stopniowo modele rozwoju, które pod wieloma względami okazały się niesprawiedliwe i niezrównoważone. Z tego powodu tak zwane „rozwinięte” społeczeństwa systematycznie was odrzucały, zawsze spychając na margines: na margines miast, na margines praw, na margines edukacji i kultury. A jednak to właśnie model społeczeństwa, które was zmarginalizowało i skazało na nieustanne wędrowanie bez spokoju i schronienia – najpierw w sezonowych karawanach, a następnie w obozach położonych na obrzeżach miast, gdzie czasami nadal żyjecie bez prądu elektrycznego i wody – jest tym, który w ostatnim stuleciu spowodował największe niesprawiedliwości społeczne na poziomie globalnym: ogromne nierówności ekonomiczne między ludźmi i narodami, bezprecedensowe kryzysy finansowe, katastrofy ekologiczne, wojny.

My jednak, wierząc w Jezusa Chrystusa, wiemy, że „ten właśnie kamień, który odrzucili budujący, stał się głowicą węgła” (Mt 21, 42) i dlatego coraz bardziej utwierdzamy się w przekonaniu, że właśnie wartości, które ubodzy propagują z wielką godnością i dumą, są tymi, na które wszyscy powinniśmy patrzeć, aby zmienić kurs. Wasza obecność na peryferiach Zachodu jest bowiem znakiem, do którego należy się odwoływać w celu wyeliminowania wielu struktur grzechu, dla dobra i postępu ludzkości w kierunku bardziej pokojowego i sprawiedliwego współżycia, w harmonii z Bogiem, stworzeniem i innymi ludźmi.

Papież Benedykt XVI, kiedy spotkał się z wami w 2011 r., powiedział wam, że „jesteście ludem, który w ubiegłych wiekach nie wytworzył ideologii nacjonalistycznych, nie dążył do posiadania ziemi ani do panowania nad innymi narodami” [3]. Również dzisiaj uwolnijcie się od wszelkiej pokusy posiadania, od wszelkiego niesprawiedliwego przywiązania do rzeczy, abyście pozostali wędrowcami w Duchu, ubogimi w duchu, a przez to błogosławionymi.

„Grupy etniczne, które wypracowały skarb kulturowy pozostając przywiązane do natury, o silnym zmyśle wspólnotowym, łatwo zauważają nasze cienie, których nie rozpoznajemy pośród rzekomego postępu” [4]. Dlatego dzisiaj zachęcam was: nie zniechęcajcie się! Będąc bliżej sytuacji Chrystusa ubogiego i upokorzonego, przypominacie ludzkości, czym jest „paradygmat życia chrześcijańskiego” [5].

Zachęcam was, abyście wierzyli w zbawcze piękno, jakie niosą ze sobą wasza kultura i wasza wędrowna rzeczywistość. Papież Franciszek w 2019 r. skierował do was gorący apel: „Proszę was, miejcie większe, jeszcze większe serca: bez urazy. Idźcie naprzód z godnością: godnością rodziny, godnością pracy, godnością zarabiania na codzienny chleb – to właśnie pozwala wam iść naprzód – oraz z godnością modlitwy” [6]. Niech godność pracy i godność modlitwy będą waszą siłą, która pozwoli wam przełamywać mury nieufności i strachu.

To, co właśnie powiedziałem, wydaje mi się podkreślać prawdziwą misję, jaką macie w Kościele. Już Papież Benedykt XVI podkreślał, że „wy również jesteście wezwani do aktywnego uczestniczenia w ewangelizacyjnej misji Kościoła” [7]. A jeszcze niedawno Papież Franciszek, spotykając się z wami w czerwcu 2019 r. w Blaj w Rumunii, zachęcał was: „Wy jako lud możecie odgrywać czynną rolę w społeczeństwie i nie powinniście się obawiać dzielenia się i wnoszenia tych szczególnych cech, które was określają i naznaczają waszą drogę, a których tak bardzo potrzebujemy” [8].

Dlatego dzisiaj powtarzam zaproszenie moich Poprzedników: bądźcie protagonistami zachodzącej zmiany epoki, idąc razem z innymi ludźmi dobrej woli w miejscach, w których się znajdujecie, przezwyciężając wzajemną nieufność, pokazując piękno swojej kultury, dzieląc się wiarą, modlitwą i chlebem będącym owocem uczciwej pracy.

Na koniec, dziękując Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka i Fundacji Migrantes za ogromny wysiłek włożony w organizację tak pięknego Jubileuszu, zachęcam was, animatorów duszpasterskich pracujących z Romami, Sinti i Caminanti, do kontynuowania z nową energią realizacji celów sformułowanych podczas V Światowego Kongresu Duszpasterstwa Cyganów [9]. Odnoszę się w szczególności do tych dotyczących edukacji i kształcenia zawodowego, duszpasterskiej troski o rodzinę i wspólnotę, inkulturacji liturgii i katechezy – w tym kwestii językowej – oraz dialogu ekumenicznego i międzyreligijnego w świecie Romów, Sinti i Caminanti. Na koniec wyrażam nadzieję, że każda diecezja będzie poświęcać odpowiednią uwagę duszpasterską społecznościom Romów, Sinti i Caminanti, aby zapewnić im prawdziwy i integralny wzrost ludzki.

Drogie siostry i drodzy bracia, niech pielgrzymka jubileuszowa umocni was w wierze i nadziei oraz doda odwagi, byście podążali drogą Ewangelii. Niech Najświętsza Maryja Panna was chroni, a moje błogosławieństwo niech wam towarzyszy!

[1] Por. Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Migrantów i Podróżujących, Punti Fondamentali per una Pastorale degli Zingari: Prospettiva Ecclesiale, „L’alleanza di Dio e l’itineranza degli uomini”, Budapeszt, 30 czerwca – 7 lipca 2003 r.

[2] Tamże, „L’attenzione pastorale degli zingari da parte della Chiesa: un compito irrinunciabile”.

[3] Benedykt XVI, Oby nigdy więcej wasz lud nie był gnębiony, traktowany z nieufnością i pogardą! Przemówienie do przedstawicieli Cyganów przybyłych z różnych krajów Europy (11 czerwca 2011 r.), cyt. za: „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 8-9(336)/2011, s. 24.

[4] Franciszek, Posynodalna Adhortacja ap. Querida Amazonia (2 lutego 2020 r.), 36.

[5] Por. Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Migrantów i Podróżujących, Punti Fondamentali per una Pastorale degli Zingari: Prospettiva Ecclesiale, „L’alleanza di Dio e l’itineranza degli uomini”, Budapeszt, 30 czerwca – 7 lipca 2003 r.

[6] Franciszek, Spotkanie modlitewne z ludami Romów i Sinti (9 maja 2019 r.).

[7] Benedykt XVI, Oby nigdy więcej wasz lud nie był gnębiony, traktowany z nieufnością i pogardą! Przemówienie do przedstawicieli Cyganów przybyłych z różnych krajów Europy (11 czerwca 2011 r.), cyt. za: „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 8-9(336)/2011, s. 25.

[8] Franciszek, Proszę w imieniu Kościoła o przebaczenie. Przemówienie do Romów w Blaju (2 czerwca 2019 r.), cyt. za: „L’Osservatore Romano” wyd. pol. 7-8(414)/2019, s. 34.

[9] Documento Finale del V Congresso Mondiale della Pastorale per gli Zingari, Budapeszt, 30 czerwca – 7 lipca 2003 r.