_____________________________

Z Ewangelii według Świętego Jana

(J 4, 21-24)

W owym czasie Jezus powiedział do Samarytanki: «Wierz Mi, kobieto, że nadchodzi godzina, kiedy ani na tej górze, ani w Jerozolimie nie będziecie czcili Ojca. Wy czcicie to, czego nie znacie, my czcimy to, co znamy, ponieważ zbawienie bierze początek od Żydów. Nadchodzi jednak godzina, nawet już jest, kiedy to prawdziwi czciciele będą oddawać cześć Ojcu w Duchu i prawdzie, a takich to czcicieli szuka Ojciec. Bóg jest duchem; trzeba więc, by czciciele Jego oddawali Mu cześć w Duchu i prawdzie».

_____________________________

Drodzy Bracia i Siostry,

pielgrzymi w wierze

i przedstawiciele różnych tradycji religijnych!

Dzień dobry, witajcie!

W centrum dzisiejszej refleksji, podczas obecnej audiencji generalnej poświęconej dialogowi międzyreligijnemu, pragnę umieścić słowa Pana Jezusa skierowane do Samarytanki: „Bóg jest duchem; trzeba więc, by czciciele Jego oddawali Mu cześć w Duchu i prawdzie” (J 4, 24). W Ewangelii spotkanie to ukazuje istotę autentycznego dialogu religijnego: wymiany, która następuje, gdy ludzie otwierają się na siebie szczerze, uważnie słuchając i wzajemnie ubogacając się. Jest to dialog zrodzony z pragnienia: z pragnienia Boga względem ludzkiego serca i z ludzkiego pragnienia Boga. Przy studni w Sychar Jezus przekracza bariery kultury, płci i religii. Zaprasza Samarytankę do nowego zrozumienia kultu, który nie ogranicza się do konkretnego miejsca – „ani na tej górze, ani w Jerozolimie” – ale dokonuje się w Duchu i prawdzie. Ten moment oddaje sedno dialogu międzyreligijnego: odkrycie obecności Boga poza wszelkimi granicami i zaproszenie do wspólnego poszukiwania Go ze czcią i pokorą.

Sześćdziesiąt lat temu, 28 października 1965 r., Sobór Watykański II, ogłaszając Deklarację Nostra aetate, otworzył nowe horyzonty spotkania, szacunku i duchowej gościnności. Ten wspaniały dokument uczy nas, abyśmy spotykali wyznawców innych religii nie jako obcych, ale jako towarzyszy podróży na drodze prawdy; abyśmy szanowali różnice, potwierdzając nasze wspólne człowieczeństwo; i abyśmy w każdym szczerym poszukiwaniu religijnym dostrzegali odzwierciedlenie jedynego Misterium Boga, które obejmuje całe stworzenie.

Nie wolno zwłaszcza zapominać, że pierwszym ukierunkowaniem Nostra aetate był świat żydowski, z którym św. Jan XXIII zamierzał odnowić pierwotne relacje. Po raz pierwszy w dziejach Kościoła miał powstać traktat doktrynalny o żydowskich korzeniach chrześcijaństwa, który na płaszczyźnie biblijnej i teologicznej stanowił punkt od którego nie ma odwrotu. „Lud Nowego Przymierza został duchowo złączony z potomstwem Abrahama. Kościół Chrystusowy uznaje, że początki jego wiary i wybrania, stosownie do zbawczego misterium Boga, znajdują się już u patriarchów, Mojżesza i proroków” (NA, 4). W ten sposób Kościół, „pamiętając o wspólnym dziedzictwie z Żydami, ubolewa nad wszelkimi aktami nienawiści, prześladowań, wszelkimi manifestacjami antysemityzmu, jakie miały miejsce w jakimkolwiek czasie i ze strony jakichkolwiek ludzi. Czyni to nie ze względów politycznych, ale powodowany bogobojną miłością ewangeliczną” (tamże). Od tego czasu wszyscy moi poprzednicy w jasnych słowach potępiali antysemityzm. Zatem także i ja potwierdzam, że Kościół nie toleruje antysemityzmu i zwalcza go w imię samej Ewangelii.

Dzisiaj możemy z wdzięcznością spojrzeć na wszystko, co zostało osiągnięte w dialogu żydowsko-katolickim w ciągu tych sześćdziesięciu lat. Nie jest to zasługą wyłącznie ludzkich wysiłków, ale pomocy naszego Boga, który zgodnie z chrześcijańskim przekonaniem jest sam w sobie dialogiem. Nie możemy zaprzeczyć, że w tym okresie zdarzały się również nieporozumienia, trudności i konflikty, które jednak nigdy nie przeszkodziły w kontynuowaniu dialogu. Również dzisiaj nie możemy pozwolić, aby okoliczności polityczne i niesprawiedliwości pewnych osób odwiodły nas od przyjaźni, zwłaszcza że do tej pory osiągnęliśmy wiele.

Duch Nostra aetate nadal oświeca drogę Kościoła. Uznaje on, że wszystkie religie mogą odzwierciedlać „promień tej Prawdy, która oświeca wszystkich ludzi” (n. 2) i szukają odpowiedzi na wielkie tajemnice ludzkiej egzystencji. Zatem dialog musi być nie tylko intelektualny, ale głęboko duchowy. Deklaracja zachęca wszystkich katolików – biskupów, duchownych, osoby konsekrowane i wiernych świeckich – do szczerego zaangażowania się w dialog i współpracę z wyznawcami innych religii, uznając i promując wszystko, co dobre, prawdziwe i święte w ich tradycjach (por. tamże). Jest to dziś konieczne praktycznie w każdym mieście świata, gdzie ze względu na ludzką mobilność nasze różnice duchowe i przynależność są powołane do spotkania się i braterskiego współżycia. Nostra aetate przypomina nam, że prawdziwy dialog ma swoje korzenie w miłości, jedynej podstawie pokoju, sprawiedliwości i pojednania, jednocześnie stanowczo odrzucając wszelkie formy dyskryminacji lub prześladowań i potwierdzając równą godność każdego człowieka (por. n. 5).

Zatem, drodzy bracia i siostry, sześćdziesiąt lat po ogłoszeniu Nostra aetate możemy zadać sobie pytanie: co możemy czynić razem? Odpowiedź jest prosta: działajmy razem. Bardziej niż kiedykolwiek nasz świat potrzebuje naszej jedności, naszej przyjaźni i naszej współpracy. Każda z naszych religii może przyczynić się do złagodzenia ludzkich cierpień i troski o nasz wspólny dom, naszą planetę Ziemię. Nasze poszczególne tradycje uczą prawdy, współczucia, pojednania, sprawiedliwości i pokoju. Musimy nieustannie potwierdzać naszą służbę ludzkości. Razem musimy zachować czujność wobec nadużywania imienia Boga, religii i samego dialogu, a także wobec zagrożeń, jakie stwarzają fundamentalizm religijny i ekstremizm. Musimy również stawić czoła odpowiedzialnemu rozwojowi sztucznej inteligencji, ponieważ jeśli zostanie ona pomyślana jako alternatywa dla tego, co ludzkie, może poważnie pogwałcić nieskończoną godność i osłabić podstawowe obowiązki człowieka. Nasze tradycje powinny wnieść ogromny wkład w humanizację techniki, a tym samym w inspirowanie jej regulacji w celu ochrony podstawowych praw człowieka.

Jak wszyscy wiemy, nasze religie nauczają, że pokój zaczyna się w sercu człowieka. Dlatego też religia może odegrać w tym fundamentalną rolę. Musimy przywrócić nadzieję w naszym życiu osobistym, w naszych rodzinach, w naszych dzielnicach, w naszych szkołach, w naszych wioskach, w naszych krajach i w naszym świecie. Nadzieja ta opiera się na naszych przekonaniach religijnych, na przekonaniu, że nowy świat jest możliwy.

Nostra aetate, sześćdziesiąt lat temu, wniosła nadzieję w świat po drugiej wojnie światowej. Dzisiaj jesteśmy wezwani, aby ponownie tchnąć tę nadzieję w nasz świat zniszczony przez wojnę i w nasze zdegradowane środowisko naturalne. Współpracujmy, ponieważ jeśli jesteśmy zjednoczeni, wszystko jest możliwe. Nie pozwólmy, aby cokolwiek nas podzieliło. W tym duchu pragnę jeszcze raz wyrazić wdzięczność za waszą obecność i przyjaźń. Przekażmy tego ducha przyjaźni i współpracy również przyszłym pokoleniom, ponieważ jest on prawdziwym filarem dialogu.

A teraz zatrzymajmy się na chwilę w cichej modlitwie: modlitwa ma moc przekształcania naszych postaw, naszych myśli, naszych słów i naszych czynów.

_______________________

Apel

W ostatnich dniach Jamajkę nawiedził huragan Melissa – burza o katastrofalnej sile, która powoduje gwałtowne powodzie. W tych godzinach z niszczycielską siłą przemierza on Kubę. Tysiące ludzi zostało ewakuowanych, a domy, infrastruktura i liczne szpitale uległy zniszczeniu. Zapewniam wszystkich o mojej bliskości, modląc się za tych, którzy stracili życie, za tych, którzy uciekają, oraz za te społeczności, które – oczekując na rozwój burzy – przeżywają godziny niepokoju i troski. Zachęcam władze cywilne do podjęcia wszelkich możliwych działań i dziękuję wspólnotom chrześcijańskim wraz z organizacjami wolontariatu za spieszenie z pomocą.

_____________________________

Pozdrowienie

Saluto cordialmente i pellegrini polacchi. Nei prossimi giorni la liturgia commemora i fedeli defunti. La preghiera per i nostri cari ci ricordi che la nostra patria è nei cieli. Gli sforzi per ottenere i beni temporali, necessari nella vita terrena, scaturiscano sempre dall’amore e dalla fedeltà alla verità del Vangelo, che non passano perché hanno la loro fonte in Dio stesso. Vi benedico di cuore!

Serdecznie pozdrawiam pielgrzymów polskich. W najbliższych dniach liturgia wspomina wiernych zmarłych. Modlitwa za naszych bliskich przypomina nam, że nasza ojczyzna jest w niebie. Starania o dobra przemijające, niezbędne w życiu doczesnym, niech zawsze wypływają z miłości i wierności prawdzie Ewangelii, które nie przemijają, bo mają swe źródło w samym Bogu. Z serca wam błogosławię!

_____________________________

Streszczenie katechezy Ojca Świętego

W centrum dzisiejszej refleksji o dialogu międzyreligijnym, są słowa Jezusa do Samarytanki: „Bóg jest duchem; trzeba więc, by czciciele Jego oddawali Mu cześć w Duchu i prawdzie”. Spotkanie przy studni w Sychar ukazuje istotę autentycznego dialogu religijnego – szczere otwarcie na drugiego człowieka, uważne słuchanie i wzajemne ubogacanie się. Sobór Watykański II, ogłaszając 28 października 1965 r. Deklarację Nostra aetate, otworzył nowe horyzonty spotkania, szacunku i duchowej gościnności. Jej pierwszym odniesieniem był świat żydowski. Od tamtej pory wszyscy moi poprzednicy jednoznacznie potępiali antysemityzm. Również ja potwierdzam, że Kościół nie toleruje go i zwalcza w imię Ewangelii. Dziś razem musimy czuwać, by nie dopuszczać do nadużyć imienia Boga, religii i samego dialogu, wobec zagrożeń, jakie niosą fundamentalizm religijny i ekstremizm. Przekażmy przyszłym pokoleniom ducha przyjaźni i współpracy – prawdziwy fundament dialogu.